Treść strony
E-edukacja włączająca, czyli e-learning dla wszystkich - Czesław Ślusarczyk
Często można spotkać się z poglądem, że e-learning jest świetną formą edukacji dla osób z niepełnosprawnością. Jest to prawda, ale tylko do pewnego stopnia, ponieważ nie zawsze i nie dla wszystkich niepełnosprawnych e-learning oferuje odpowiednie warunki kształcenia. Populacja osób niepełnosprawnych jest bardzo niejednorodną grupą społeczną ze względu na wielkie zróżnicowanie deficytów zdrowotnych poszczególnych osób, wynikające z rodzaju wspomnianych deficytów oraz poziomu ich nasilenia.
Zróżnicowanie zbiorowości osób niepełnosprawnych ma poważne konsekwencje praktyczne. Przyczyna niepełnosprawności stanowi bowiem podstawowy czynnik determinujący sposób i możliwości funkcjonowania osoby niepełnosprawnej. Stwierdzenie to odnosi się w wielkim stopniu m.in. do warunków edukacji osób niepełnosprawnych. Każdy rodzaj niepełnosprawności stwarza odmienne problemy w tym zakresie oraz wymaga stosowania innych metod do ich rozwiązywania.
Rozpatrując kwestię przydatności e-learningu w kształceniu osób niepełnosprawnych, można powiedzieć, iż otwiera on przed niepełnosprawnymi nowe możliwości edukacji, ale jego przydatność w znacznym stopniu jest uzależniona od rodzaju niepełnosprawności użytkowników. Wiele osób niepełnosprawnych ruchowo, zwłaszcza tych, które mają sprawne ręce i nie mają istotnych problemów wzrokowych, do obsługi komputera nie potrzebuje żadnego specjalistycznego sprzętu ani oprogramowania. Takie osoby nie napotykają problemów technicznych podczas kształcenia z zastosowaniem e-learningowych form edukacji, a więc w pełni mogą z nich korzystać.
Inaczej może być w przypadku osób z dysfunkcją słuchu lub wzroku. Na przykład, dla osób głuchych lub słabosłyszących duże znaczenie ma język materiałów edukacyjnych. Trzeba dążyć do tego, by język ten był prosty i zrozumiały, a zdania powinny być krótkie i przejrzyste. Należy też pamiętać o tym, żeby pliki dźwiękowe oraz rozmaite informacje akustyczne miały alternatywną wersję tekstową.
Z kolei w przypadku osób niewidomych i niedowidzących trzeba pamiętać o tym, że niektóre rodzaje technologii informacyjno-komunikacyjnych są zupełnie nieprzydatne w edukacji takich osób, ponieważ uniemożliwiają lub utrudniają im dotarcie do informacji. Dla przykładu fakt, że animacje komputerowe są niedostępne dla osób niewidomych, powoduje konieczność stosowania w procesie nauczania innych środków dydaktycznych, które są odpowiednie z punktu widzenia możliwości percepcyjnych takich osób, a przede wszystkim są dostępne dla narzędzi, jakimi posługują się niewidomi i słabowidzący. Chodzi o tzw. Czytniki ekranowe oraz programy powiększające, które umożliwiają odczytywanie informacji ekranowych osobom słabowidzącym.
W świetle powyższych rozważań uzasadniony wydaje się wniosek, aby przy tworzeniu e-learningowych form kształcenia w jak największym stopniu uwzględniać ideę edukacji włączającej. W tym celu bardzo przydatne mogą być zasady projektowania uniwersalnego. Można się spodziewać, iż implementacja owych zasad da efekt w postaci internetowych zajęć dydaktycznych w formach dostępnych dla osób mających specjalne potrzeby edukacyjne. Podstawowym warunkiem osiągnięcia tego efektu jest pełna świadomość coraz większego zróżnicowania populacji studentów i konieczności dostosowania procesu e-nauczania do możliwości osób o specyficznych potrzebach edukacyjnych.
Ponadto niezbędne wydaje się:
- korzystanie z pomocy specjalistów dysponujących wiedzą w zakresie kształcenia osób mających szczególne potrzeby edukacyjne;
- zapoznanie się z najważniejszymi zasadami dostępności stron internetowych oraz elektronicznych materiałów edukacyjnych (zob. WCAG2.0);
- korzystanie z platformy e-learningowej spełniającej wytyczne WCAG 2.0;
- zapewnienie dostępności materiałów i środków dydaktycznych dla studentów o specjalnych potrzebach edukacyjnych;
- stosowanie audiodeskrypcji lub opisu tekstowego w filmach i prezentacjach graficznych;
- niestosowanie technologii Flash do tworzenia paneli nawigacyjnych;
- dołączanie alternatywnych opisów tekstowych do obiektów graficznych (zwłaszcza w przypadku linków internetowych);
- stosowanie odpowiednich powiązań pomiędzy etykietami a polami formularza;
- korzystanie z takich środków komunikacji elektronicznej, które są dostępne dla wszystkich podmiotów uczestniczących w e-edukacji;
- zgromadzenie przynajmniej podstawowej wiedzy z zakresu projektowania uniwersalnego;
- implementacja zasad projektowania uniwersalnego jako sposobu tworzenia warunków do e-nauczania osób o bardzo różnych potrzebach edukacyjnych;
- zapoznanie się z wynikami badań oraz doświadczeniami brytyjskich i amerykańskich nauczycieli akademickich w zakresie stosowania projektowania uniwersalnego w edukacji;
- likwidacja różnych barier architektonicznych w miejscach związanych z realizacją e-nauczania (np. sale egzaminacyjne, inne miejsca spotkań uczestników procesu edukacyjnego).
Powyższe sugestie nie stanowią kompletnego i zamkniętego zestawu działań potrzebnych do tworzenia e-learningu dostępnego dla wszystkich, tzn. także dla osób niepełnosprawnych. Tworzą one jedynie zestaw najbardziej ogólnych wskazówek w tym zakresie. Oprócz nich można z pewnością zastosować wiele rozwiązań szczegółowych, które warto uwzględnić, opracowując kursy e-learningowe, które będą spełniać warunki edukacji włączającej.
Można się spodziewać, że zastosowanie podanych wyżej sugestii i wskazówek przyniesie efekt w postaci zajęć, które będą w pełni dostępne i przydatne dla różnych użytkowników, m.in. dla studentów mających specjalne potrzeby edukacyjne.
Z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że zwiększona pracochłonność i czasochłonność przygotowania zajęć, wynikająca z uwzględnienia zasad projektowania uniwersalnego, zaowocuje podczas realizacji zajęć. Wzrośnie jakość procesu nauczania, a przede wszystkim zwiększy się dostępność zajęć dydaktycznych (tych tradycyjnych i tych elektronicznych) dla studentów z niepełnosprawnościami. Na przykład, jeżeli podczas tworzenia stron internetowych oraz różnego rodzaju elektronicznych materiałów edukacyjnych, potrzebnych do przeprowadzenia zajęć dydaktycznych, uwzględni się wytyczne WCAG 2.0, to zajęcia takie będą znacznie bardziej przydatne dla wszystkich studentów, nie tylko dla studentów niepełnosprawnych. Warto podkreślić, iż dzięki temu studenci z niepełnosprawnościami nie będą musieli poświęcać tak dużo czasu na zapewnienie sobie dostępu do informacji prezentowanych w ramach zajęć, jak ma to często miejsce w przypadku, gdy w procesie nauczania nie uwzględniono ich możliwości percepcyjnych. Zaoszczędzony czas tacy studenci mogą przeznaczyć na odpoczynek lub lepsze zapoznanie się z materiałem dydaktycznym. A zatem można chyba stwierdzić, iż implementacja idei włączającej jest korzystna dla wszystkich uczestników procesu nauczania, niezależnie od tego, czy proces ten realizowany jest w formie tradycyjnej czy e-learningowej.
Czesław Ślusarczyk, kierownik Działu Spraw Osób Niepełnosprawnych w SGH
Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników
Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2016 - INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Dodano: 15-06-2016 14:46:11
