Seksualność a niepełnosprawność wzrokowa (część 3) - Agata Wójcicka

Zebranie i uporządkowanie materiału empirycznego, który pokrótce zaprezentowałam w poprzednich częściach (część 1 oraz 2) mojego artykułu dotyczącego seksualności osób niepełnosprawnych wzorkowo, pozwoliło mi dokonać analizy otrzymanych wyników oraz sformułować wnioski, które przedstawiam w poniżej:

• Nieliczni badani z niepełnosprawnością wzroku uzyskali w dzieciństwie informacje związane z seksualnością od swoich rodziców.
• Badani poziom swojej wiedzy o seksualności zazwyczaj oceniają jako przeciętny lub wysoki, jednocześnie niewielki odsetek ankietowanych potrafi wskazać konkretne tytuły poradników z tej dziedziny.
• Szkolna edukacja seksualna w opiniach osób badanych nie była właściwie prowadzona – brak oddzielnego przedmiotu, niepełny i (lub) niewłaściwy dobór treści, nieuwzględnienie specyfiki niepełnosprawności, brak informacji o przemocy seksualnej, brak lub niezaadaptowane pomoce dydaktyczne. Dodatkowo w przypadku części badanych, w ramach zajęć z edukacji seksualnej realizowane były treści dotyczące innych przedmiotów.
• Większość badanych nie doświadczyła przemocy seksualnej. Ankietowani nie potrafią wyrazić jednoznacznej opinii na temat związków między niepełnosprawnością a zwiększonym ryzykiem tego rodzaju przemocy. W przypadku stania się ofiarą przemocy, najczęstszym zachowaniem badanych byłoby zgłoszenie sprawy na policję. Warto zwrócić uwagę na komentarze badanych mężczyzn na temat przemocy seksualnej, które świadczyć mogą o niskiej wiedzy na ten temat i (lub) lekceważącym podejściu do tego zagadnienia.
• W chwili badania większość ankietowanych tworzyła stałe związki, wskazując przy tym, że najbardziej pożądanymi cechami, na które zwracają uwagę przy wyborze potencjalnego partnera są charakter, inteligencja, dbałość o higienę i estetykę oraz poczucie humoru. Jednocześnie zdecydowana większość deklarowała wysoki poziom atrakcyjności własnej osoby.
• Duża część ankietowanych wskazuje na rozpoczęcie czynności seksualnych z partnerem między 18 a 21 rokiem życia, wyrażając przy tym zadowolenie ze swojego życia erotycznego. Badani nie potrafią wyrazić jednoznacznej opinii na temat wpływu niepełnosprawności wzrokowej na sposób i jakość współżycia seksualnego, jednak większość z nich, podkreśla dużą istotność tego elementu w związku.
• Wśród badanych przeważają osoby bezdzietne, które w większości nie planują posiadania potomstwa, podobnie jest w przypadku osób posiadających już dzieci – nie planują poszerzania rodziny. Głównym powodem tej decyzji jest obawa dotycząca prawidłowego wychowania dzieci, pomimo że w przypadku znacznej większości badanych rodzina i przyjaciele stanowiliby wsparcie w tej kwestii.
• Ankietowani nie byli w stanie dokonać oceny reakcji społeczeństwa na widok osoby niepełnosprawnej wzrokowo wychowującej dziecko. Jednak zdecydowana większość badanych zwraca uwagę na różnice związane z rodzicielstwem osób niepełnosprawnych wzrokowo oraz wywołane niewidzeniem trudności w sprawowaniu bezpiecznej i całkowicie samodzielnej opieki nad dzieckiem.
• Wszystkie badane kobiety uważają dbałość o zdrowie ginekologiczne za istotną kwestię, tym samym większość z nich uczęszcza na regularne wizyty do tego specjalisty. Żadna z respondentek nie spotkała się z negatywną reakcją ginekologa z powodu jej niepełnosprawności. Podobnie wśród kobiet ciężarnych, w przypadku większości postawa ginekologa na niepełnosprawność pacjentki była pozbawiona emocji zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.

Analizując powyższy materiał, można wysunąć postulaty zarówno te dotyczące płaszczyzny naukowo-badawczej, jak i praktyczno-społecznej. W moim odczuciu najważniejszym postulatem jest podjęcie kontynuacji badań nad problematyką seksualności osób niepełnosprawnych wzrokowo. W trakcie pisania pracy i gromadzenia wyników, pojawiło się wiele ciekawych wątków, których, niestety, ze względu na zakres tematyczny oraz ograniczenia czasowe i finansowe nie można było dostatecznie przeanalizować i rozwinąć.

Zgromadzone wyniki skłoniły mnie również do przemyśleń i do opracowania kilku stwierdzeń. Istotne jest, aby w przypadku edukacji seksualnej osób niepełnosprawnych wzrokowo na początkowym etapie rodzicom tej grupy udzielić profesjonalnego wsparcia oraz przeszkolenia, tak aby byli oni w stanie swoim dzieciom przekazać rzetelną wiedzę. Istotne jest uświadomienie, że jeżeli nie wykształcą oni u swojego potomstwa odpowiednich postaw – na przykład asertywności – będzie to miało konsekwencje w ich codziennym życiu, również tym związanym z seksualnością, w tym z przemocą na tle seksualnym. W przypadku edukacji realizowanej na terenie placówek szkolnych, zdecydowanie w szeregach kadry pedagogicznej powinny znaleźć się osoby o wysokich kwalifikacjach związanych z tematyką edukacji seksualnej. Kluczowe jest realizowanie szkolnych zajęć z zakresu edukacji seksualnej w sposób neutralny światopoglądowo.

Szczególną uwagę powinno się również zwrócić na zwiększenie zajęć praktycznych (np. ćwiczenia związane z przewijaniem niemowlęcia) oraz na wykorzystanie zaadaptowanych pomocy dydaktycznych, które w przypadku osób niepełnosprawnych wzrokowo odgrywają niezwykle istotną rolę. Jednak przede wszystkim na przedmiocie związanym z edukacją seksualną realizowana powinna być właściwa tematyka, a nie zagadnienia z innych przedmiotów, takich jak WOS czy historia.

Z pewnością większą uwagę należy również poświęcić tematyce związanej z przemocą seksualną, ponieważ ze zrealizowanych badań wnioskować można, że stosunek, szczególnie grupy mężczyzn, do tego zagadnienia jest mocno lekceważący. Modyfikacji powinien ulec również stosunek służb mundurowych do osób niepełnosprawnych wzorkowo, zgłaszających zastosowanie wobec nich przemocy seksualnej, ponieważ osobom tym trudno jest dokonać opisu sprawcy oraz zweryfikować jego profil. Szczególna kontrola chroniąca osoby z tym typem dysfunkcji przed aktami przemocy seksualnej powinna zostać zastosowana wśród wychowanków ośrodków szkolno-wychowawczych, ale również w klasach, gdzie przebywają uczniowie niepełnosprawni wzrokowo.

Kolejną ważną kwestią jest okazanie wsparcia w kwestii rodzicielstwa parom, wśród których przynajmniej jedna osoba jest niepełnosprawna wzrokowo – począwszy od przygotowania do pełnienia tej roli na etapie szkolnym (w czasie zajęć z edukacji seksualnej), aż do organizowania różnego rodzaju kursów i szkoleń w tym zakresie dla osób dorosłych. Dodatkowo w przypadku kobiet starających się o dziecko lub będących w ciąży powinien im zostać przydzielony specjalny asystent, który stanowiłby oparcie w problematycznych dla nich kwestiach. Taka pomoc jest szczególnie potrzebna w końcowym etapie ciąży, gdy kobiety trafiają do zupełnie nieznanego im miejsca i w porównaniu do kobiet pełnosprawnych nie mają możliwości kontroli wzrokowej szybko zmieniającego się otoczenia. Istotną kwestią jest także przeszkolenie całego personelu medycznego – nie tylko związanego z działem ginekologicznym – w zakresie postępowania z osobami niepełnosprawnymi wzrokowo. Niezwykle ważny jest odpowiedni stosunek i zachowanie wobec takiego pacjenta, który nie będzie w stanie odczytać, np. zapisanej przez lekarza recepty czy sposobu dawkowania danego leku. Szczególnie w tej kwestii powinny zostać przeszkolone położne pracujące na oddziałach ginekologicznych.

Kolejną ważną kwestią jest zaoferowanie wsparcia parom, które już posiadają dzieci, ankietowani bowiem bardzo często zwracali uwagę na swoje obawy związane z prawidłowym wychowaniem potomstwa, przekazaniem mu podstawowych informacji o świecie widzianym oczami, a nie tylko dotykiem. Wsparcie powinno obejmować zarówno sferę psychologiczną tak, aby rodzice nie doświadczali silnych negatywnych emocji z powodu swojej niemocy, ale również praktyczną, czyli pomoc przy odnalezieniu alternatywnych sposobów pracy z dzieckiem. W tym przypadku, istotną rolę odgrywa również placówka szkolna, której zadaniem powinno być zapewnienie dodatkowego wsparcia edukacyjnego dla dziecka, którego rodzice są niepełnosprawni wzrokowo.

Moją główną motywacją do podjęcia tego tematu było przeświadczenie, iż poznanie opinii dorosłych osób niewidomych od urodzenia i ociemniałych na temat wpływu ich niepełnosprawności na różne sfery życia, które są ściśle związane z seksualnością, może przyczynić się do zwiększenia świadomości społeczeństwa na potrzeby tej grupy. Ale również, że przeprowadzone badania mogą przyczynić się do rozwoju nauki w tej dziedzinie, a ich rozpowszechnienie wpłynie na zmianę systemu edukacyjnego w zakresie seksualności tej grupy społecznej.

Agata Wójcicka, tyflopedagog

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2016 - INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 16-11-2016 12:24:16