Wszystko o rencie z tytułu niezdolności do pracy - Krzysztof Wiśniewski

Renta z tytułu niezdolności do pracy, zwana inaczej rentą inwalidzką, jest najpopularniejszym świadczeniem rentowym wypłacanym w naszym kraju. Przepisy dotyczące tego świadczenia zostały uregulowane w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych, (Dz. U. z 2020 r. poz. 53, ze zm.). W poniższym opracowaniu przedstawię zasady przyznawania renty inwalidzkiej oraz opiszę, co należy zrobić, aby uzyskać to świadczenie. Nie zabraknie również informacji o ograniczeniach mających miejsce w sytuacji jednoczesnego pobierania renty i wynagrodzenia z tytułu aktywności zawodowej. Wspomnę również o rencie szkoleniowej, która jest swoistym uzupełnieniem renty z tytułu niezdolności do pracy.

 

Komu przysługuje renta inwalidzka

Zgodnie ze wspomnianą ustawą emerytalną renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełni wszystkie ustawowe warunki.

Owym tajemniczym ubezpieczonym jest osoba, która podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, określonym w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, a także osoba, która przed dniem wejścia w życie ustawy emerytalnej podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników.

 

Warunki do uzyskania renty inwalidzkiej są jasno określone.

• Po pierwsze trzeba być osobą niezdolną do pracy. Dokumentem potwierdzającym ten fakt jest orzeczenie wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
• Następnie należy posiadać wymagany ustawą okres składkowy i nieskładkowy. Są one uwzględniane przy ustalaniu prawa do renty oraz przy obliczaniu wysokości świadczenia. Pamiętać należy, że okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Warunek ten nie jest wymagany w sytuacji, gdy niezdolność do pracy nastąpiła w wyniku wypadku do pracy, w drodze do pracy lub z pracy.

W myśl ustawy emerytalnej za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Przyjmuje się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeśli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się również podróż do miejsca lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych, zwykłego spożywania posiłków oraz odbywania nauki lub studiów.

Co ciekawe, użyte w definicji pojęcie „droga” nie dotyczy wyłącznie dróg publicznych i traktów znajdujących się na zewnątrz pomieszczeń. „Drogą” jest także ścieżka prowadząca przez teren prywatny, w tym posesję należącą do osoby poszkodowanej. W przypadku budynku wielorodzinnego „drogą” jest ogólnie dostępna klatka schodowa na zewnątrz mieszkania. Nie ma również znaczenia fakt, ile razy poszkodowany przemieszczał się tą drogą w dniu wypadku.

Ustalenia dotyczące okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy zamieszcza się w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Dla pracowników kartę sporządza pracodawca. Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia, a także informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy. Kartę sporządza się po ustaleniu okoliczności i przyczyn zdarzenia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje poszkodowany lub członek jego rodziny, a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej. Odmowa uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy wymaga pisemnego uzasadnienia.

• Trzecim warunkiem, który trzeba spełnić jest udokumentowanie, że niezdolność do pracy powstała w okresie zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od zakończenia tego okresu, chyba że ubezpieczony udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny.

Warto pamiętać o tym, że o rentę z tytułu niezdolności do pracy nie może ubiegać się osoba, która ma ustalone prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub spełnia warunki do jej uzyskania.

Długość okresów składkowych i nieskładkowych wymaganych do ubiegania się o rentę uzależniona jest od wieku życia, w którym wystąpiła niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat, wymagany jest jeden rok. W sytuacji gdy niezdolność do pracy wystąpiła w wieku powyżej 20, a przed ukończeniem 22 roku życia, należy udokumentować 2 lata składkowe i nieskładkowe. W przypadku zaistnienia niezdolności do pracy między 22 a 25 rokiem życia, trzeba udowodnić 3 lata okresów składkowych i nieskładkowych. Dla osoby, która stała się niezdolna do pracy po ukończeniu

25 lat, a przed upływem 30 roku życia, niezbędne jest posiadanie czterech lat składkowych i nieskładkowych. Osoby, które stały się niezdolne do pracy po trzydziestce muszą uzbierać pięć lat składkowych i nieskładkowych.

W przypadku tej grupy osób okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Jeżeli osoba ubiegająca się o rentę udowodni okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety lub 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolna do pracy, wówczas warunek posiadania 5 lat składkowych i nieskładkowych w minionym dziesięcioleciu jej nie dotyczy.

W sytuacji gdy ubezpieczony nie osiągnął wyżej podanych okresów składkowych i nieskładkowych, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, jeżeli wnioskodawca został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej, miał bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe, do dnia powstania niezdolności do pracy.

Renta inwalidzka przyznawana jest na stałe, jeśli niezdolność do pracy jest trwała, a orzeczenie o niezdolności do pracy nie określa terminu jego ważności.

Rentę przyznaje się również na czas określony. Dzieje się tak wówczas, gdy niezdolność do pracy jest okresowa. Przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W razie wygaśnięcia prawa do renty wskutek ustąpienia niezdolności do pracy, podlega ona przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od wygaśnięcia prawa do renty, ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

 

Od 1 marca 2020 r. wysokość najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 1200 złotych brutto – 1025 złotych netto. Z kolei najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi 900 złotych brutto, czyli 768,75 złotych na rękę. Oczywiście, nic nie stoi na przeszkodzie, aby rencista otrzymał dużo większe świadczenie. Rekordowa renta z tytułu niezdolności do pracy przekracza 27 tysięcy złotych. Waloryzacja tego świadczenia odbywa się pierwszego marca każdego roku. Renta inwalidzka jest opodatkowana i ubruttowiona, co oznacza, że potrąca się od niej składkę na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

 

Jak wygląda procedura uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy

Postępowanie w sprawie przyznania renty inwalidzkiej wszczyna się na podstawie wniosku osoby ubiegającej się o rentę lub przedstawiciela ustawowego tej osoby.

Również pracodawca jest obowiązany do przygotowania, za zgodą pracownika, wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy i przedłożenia go organowi rentowemu na 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłków chorobowych, na których pracownik przebywa.

 

Wspomniany wniosek należy kierować do jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby ubiegającej się o rentę.

Po wpłynięciu wniosku do urzędu lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustala, czy osoba wnioskująca o rentę z tytułu niezdolności do pracy jest niezdolna do pracy. Następnie lekarz orzecznik wydaje orzeczenie. Wnioskodawca może być uznany za osobę całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy. Stopień niezdolności do pracy decyduje o wysokości wypłacanego świadczenia.

W przypadku decyzji odmownej można wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS za pośrednictwem organu, który odmówił prawa do renty. Jeśli osoba ubiegająca się o omawiane świadczenie również w tej instancji nie uzyska pozytywnego rozstrzygnięcia, może odwołać się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Postępowanie przed sądem jest wolne od kosztów sądowych, dlatego mimo dużego poziomu stresu towarzyszącemu procedurze sądowej, warto korzystać z przysługującego prawa.

 

Kto nie dostanie renty

Renta z tytułu niezdolności do pracy nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty socjalnej, renty rodzinnej lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, renty strukturalnej, a także osobie uprawnionej do zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

W przypadku zbiegu uprawnień do renty inwalidzkiej i renty rodzinnej należy wybrać świadczenie, które ZUS ma wypłacać. Wybrać należy rzecz jasna świadczenie korzystniejsze.

 

Zawieszenie lub zmniejszenie renty z tytułu niezdolności do pracy

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – 6531,90 złotych brutto. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – 3517,20 złotych brutto, nie więcej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia. Maksymalną kwotę przekroczenia ustala Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Obecnie wynosi ona 620,37 złotych brutto. Kwoty 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłasza co kwartał prezes ZUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Renta inwalidzka może być zmniejszona lub zawieszona w razie osiągania przychodów z działalności, od której opłacane są obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Chodzi tu o przychody z zatrudnienia na podstawie stosunku pracy, umowy zlecenia lub współpracy przy tej umowie, umowy agencyjnej lub współpracy przy tej umowie oraz umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenia lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub z współpracy przy tej umowie.

Do przychodów powodujących zawieszenie lub zmniejszenie renty zalicza się również przychody osiągane z wykonywania umowy-zlecenia, umowy agencyjnej, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu oraz umowy o dzieło, jeżeli taka umowa została zawarta z pracodawcą, z którym osoba uprawniona do renty inwalidzkiej pozostaje w stosunku pracy lub w sytuacji, gdy w ramach umowy o dzieło zawartej z innym podmiotem wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Inne umowy o dzieło nie mają wpływu na zawieszanie lub zmniejszanie opisywanego świadczenia.

Ponadto, czerpiąc zyski

– z pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu,

– z pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,

– z odpłatnej pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

– a także z pracy nakładczej,

trzeba liczyć się ze zmniejszeniem lub zawieszeniem renty.

Inne tytuły, które warto mieć na uwadze przy omawianiu niniejszego zagadnienia to:

stypendium sportowe, sprawowanie mandatu posła, europosła oraz senatora, wynagrodzenie za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej, służbę w takich organach jak policja czy straż pożarna, a także działalność wykonywana za granicą.

Do przychodów powodujących zmniejszenie lub zawieszenie renty zalicza się również:

zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze i wyrównawcze, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, świadczenie rehabilitacyjne i wyrównawcze oraz dodatek wyrównawczy.

O osiąganiu przychodu powodującego konieczność zawieszenia lub zmniejszenia renty rencista powinien poinformować ZUS na stosownym formularzu.

 

Renta szkoleniowa

Pewną odmianą renty z tytułu niezdolności do pracy jest renta szkoleniowa, o której słów kilka poniżej.

Osoba, która spełnia warunki do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy, a dodatkowo orzeczono celowość jej przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie lub niezdolność do służby, przysługuje renta szkoleniowa przez okres 6 miesięcy. Termin ten może ulec wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej jednak niż o 30 miesięcy. Stosowny wniosek musi złożyć starosta.

Okres 6-miesięczny może ulec też skróceniu, jeżeli przed upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu lub o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.

Renta szkoleniowa nie może być niższa od najniższej renty dla osoby częściowo niezdolnej do pracy. Renta ta nie przysługuje w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Przychody, które skutkują brakiem renty szkoleniowej, są takie same jak w przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy. Ustawodawca nie wprowadził limitów zarobkowania dla osób uprawnionych do renty szkoleniowej.

 

Decyzję o przyznaniu renty szkoleniowej oraz o przedłużeniu prawa do renty wydaje ZUS. Również ZUS kieruje zainteresowanego do powiatowego urzędu pracy w celu poddania przekwalifikowaniu zawodowemu. Jeżeli starosta zawiadomi o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu, ZUS kieruje ponownie zainteresowanego do lekarza orzecznika.

 

Mam nadzieję, że powyższy tekst naświetlił Czytelnikom zagadnienie dotyczące renty z tytułu niezdolności do pracy. Tym z Państwa, którzy będą wnioskować o omówione świadczenie, pozostaje mi życzyć wyłącznie pozytywnych decyzji.

Krzysztof Wiśniewski

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2018–2021 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 27-11-2020 19:07:14