Wszystko o rencie rodzinnej - Krzysztof Wiśniewski

Jest to niewątpliwie renta szczególna, ponieważ jej otrzymanie nie zależy tylko od spełnienia ustawowych warunków przez osobę uprawnioną. Najistotniejszym czynnikiem otwierającym drogę do uzyskania tej formy wsparcia jest śmierć jednego z rodziców. Zatem jest to istotna różnica w porównaniu do renty socjalnej czy renty z tytułu niezdolności do pracy. W zależności od tego jak układały się relacje rodzinne, utrata jednego z rodziców wiąże się z wachlarzem różnorakich emocji. Zazwyczaj jest to strata, której nie rekompensują żadne pieniądze. Ale oczywiście relacje rodzinne bywają różne, dlatego trzeba podkreślić, że żaden z rodziców nie może pozbawić swojego dziecka prawa do renty rodzinnej.

Komu przysługuje prawo do renty rodzinnej

Szczegółowe zasady przyznawania renty rodzinnej zostały uregulowane w Ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 53, ze zm.).

Zgodnie z przywołaną ustawą do renty rodzinnej mają prawo członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub spełniała warunki do jej uzyskania, otrzymywała emeryturę pomostową lub której przyznano prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do jej uzyskania. O rentę rodzinną mogą również ubiegać się bliscy osoby, która pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne albo nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Prawo do omawianego świadczenia mają przede wszystkim dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione. Zgodnie z ustawą świadczenie to wypłacane jest wspomnianym osobom do ukończenia 16. roku życia lub do ukończenia nauki w szkole, jeśli przekroczyły 16. rok życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25. roku życia. Jeśli osoba uprawniona ukończyła 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów, wypłatę renty przedłuża się do zakończenia roku akademickiego.

W przypadku osób, które stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w razie kontynuowania nauki w szkole przed ukończeniem 25. roku życia renta rodzinna przysługuje bez względu na wiek.

Zatem do renty rodzinnej po zmarłym rodzicu mają prawo na przykład osoby niewidome, u których całkowita niezdolność do pracy powstała w dzieciństwie bądź w okresie pobierania nauki. Nie ma znaczenia, że osoba z dysfunkcją wzroku pobierała rentę socjalną lub pracowała przez całe życie i wypracowała rentę z tytułu niezdolności do pracy. Również niewidomy emeryt, o ile jest to korzystniejsze może ubiegać się o rentę rodzinną.

Na powyższych osobach nie zamyka się krąg podmiotów, które mogą otrzymać rentę rodzinną. Omawiane świadczenie mogą otrzymać również wnuki i rodzeństwo – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, a także inne dzieci – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyjątkiem tych, które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.

Rentę rodzinną po zmarłym współmałżonku otrzyma również wdowa lub wdowiec, który do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej, jeżeli w chwili śmierci współmałżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy; albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat lub – w przypadku pobierania nauki – 18 lat, sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej. Wdowiec lub wdowa otrzyma rentę rodzinną, jeśli ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od tego wydarzenia albo od zaprzestania wychowywania dzieci. Prawo do renty rodzinnej przysługuje również osobie owdowiałej, która nie spełnia powyższych warunków i nie ma źródła utrzymania. Taka osoba może liczyć na wypłacanie świadczenia rentowego przez rok od śmierci współmałżonka lub przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.

A jak wygląda sytuacja małżonków rozwiedzionych i osób owdowiałych, które w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej? Otóż takie osoby mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli – oprócz spełnienia wymienionych warunków – mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. 

Prawo do renty rodzinnej ma również małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między małżonkami rozwiedzionymi lub pozostającymi w separacji. Ta regulacja nie dotyczy mężczyzn.

Co ciekawe prawo do renty rodzinnej przysługuje też rodzicom, którzy spełniają warunki takie jak przewidziano dla wdowy lub wdowca (odnośnie wieku, wychowywania dzieci lub niezdolności do pracy). Należy udowodnić, że zmarły ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.

 

Jak oblicza się wysokość renty rodzinnej

Wysokość świadczenia zależy od liczby osób uprawnionych do renty rodzinnej. Jeśli do renty uprawniona jest jedna osoba, wówczas otrzyma ona 85% świadczenia, które przysługiwało zmarłemu. Renta rodzinna wyniesie 90% świadczenia osoby zmarłej, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby. W sytuacji gdy renta zostanie przyznana trzem lub więcej osobom, jej wysokość wyniesie 95% świadczenia, które przysługiwałoby nieżyjącemu bliskiemu.

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych dzieli po równo między osoby uprawnione.

Warto dodać, że w sytuacji, gdy zmarły rodzic lub współmałżonek nie pobierał emerytury lub renty, a wypracował wymaganą liczbę lat, wówczas przyjmuje się, że nabył prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Renta rodzinna nie może być niższa niż kwota najniższej renty rodzinnej. Obecnie wynosi ona 1200 złotych brutto. Jeśli wyliczona renta jest niższa niż najniższe świadczenie, to łączna kwota renty dla wszystkich uprawnionych jest podwyższana do najniższej renty rodzinnej. 

Renta rodzinna podlega corocznej waloryzacji.

 

Jak wygląda procedura uzyskania renty rodzinnej

Postępowanie w sprawie przyznania omawianej renty wszczyna się na podstawie wniosku osoby ubiegającej się o rentę lub pełnomocnika tej osoby. Oprócz wniosku należy złożyć wybrane dokumenty z poniższej listy. Rodzaj dodatkowych dokumentów zależy od tego, który członek rodziny osoby zmarłej ubiega się o wsparcie. Jeśli o rentę ubiegają się dzieci, zazwyczaj załącza się: dokument stwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy, stwierdzający datę urodzenia i datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta oraz dokument potwierdzający stopień pokrewieństwa z osobą zmarłą.

Odpis skrócony aktu małżeństwa załącza się, jeżeli o rentę ubiega się wdowa lub wdowiec albo małżonka/małżonek pozostający w separacji lub rozwiedziony.

Należy dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka albo wdowy lub wdowca, wystawione przez lekarza, jeżeli przyznanie renty uzależnione jest od ustalenia niezdolności do pracy.

W pozostałych przypadkach do wniosku należy załączyć: dokument potwierdzający prawo w dniu śmierci osoby zmarłej do alimentów z jej strony, ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową lub dokument potwierdzający istnienie obowiązku alimentacyjnego z mocy prawa, jeżeli rozwiedziona lub pozostająca w separacji małżonka nie miała ustalonych alimentów wyrokiem lub ugodą sądową.

W przypadku ubiegania się o świadczenie po osobie, która nie pobierała renty lub emerytury, oprócz powyższych dokumentów należy dołączyć dokumenty potwierdzające wypracowanie wymaganej liczby lat.

Wniosek o rentę rodzinną wraz z załącznikami należy złożyć po śmierci osoby, po której możemy uzyskać świadczenie. Nie należy z tym zwlekać, jeśli bowiem uporamy się z dokumentami do końca miesiąca następnego po miesiącu zgonu, prawo do renty rodzinnej przysługuje od dnia śmierci tej osoby. Jeżeli zrobimy to później, prawo do świadczenia zostanie przyznane od miesiąca, w którym powyższy wniosek został złożony.

Wspomniany wniosek należy kierować do jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby ubiegającej się o rentę. Po wpłynięciu wniosku organ rentowy w ciągu miesiąca wydaje stosowną decyzję.

W przypadku decyzji negatywnej istnieje możliwość złożenia odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem jednostki ZUS, która wydała decyzję niesatysfakcjonującą. Należy to zrobić w ciągu miesiąca. Postępowanie przed sądem jest wolne od opłat sądowych, dlatego warto dochodzić swoich praw mimo dużego obciążenia psychicznego.

 

Zawieszenie lub zmniejszenie renty rodzinnej

Prawo do renty rodzinnej ulega zawieszeniu analogicznie jak w przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy. Zatem zostanie ona zawieszona w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – 6719,70 złotych brutto. W przypadku osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – 3618,30 złotych brutto nie więcej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia. Maksymalną kwotę przekroczenia ustala Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Obecnie wynosi ona 527,35 złotych brutto. Kwoty 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłasza co kwartał prezes ZUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

 

Jakie przychody generują zawieszenie lub zmniejszenie renty rodzinnej? Omawiana renta może być zmniejszona lub zawieszona w razie osiągania przychodów z działalności, od której opłacane są obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Zalicza się do nich przychody z zatrudnienia na podstawie stosunku pracy, umowy zlecenia lub współpracy przy tej umowie, umowy agencyjnej lub współpracy przy tej umowie oraz umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenia lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub z współpracy przy tej umowie.

Do przychodów mających wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie renty zalicza się również przychody osiągane z wykonywania umowy zlecenia, umowy agencyjnej, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu oraz umowy o dzieło, jeżeli taka umowa została zawarta z pracodawcą, z którym osoba uprawniona do renty rodzinnej pozostaje w stosunku pracy lub w sytuacji, gdy w ramach umowy o dzieło zawartej z innym podmiotem) wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Inne umowy o dzieło nie mają wpływu na zawieszanie lub zmniejszanie opisywanego świadczenia.

Ponadto, czerpiąc zyski z pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu, z pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych, z odpłatnej pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, a także z pracy nakładczej, trzeba liczyć się ze zmniejszeniem lub zawieszeniem renty.

Inne tytuły, które warto mieć na uwadze przy omawianiu niniejszego zagadnienia, to: stypendium sportowe, sprawowanie mandatu posła, europosła oraz senatora, wynagrodzenie za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej, służbę w takich organach jak Policja czy Straż Pożarna, a także działalność wykonywana za granicą. Do przychodów powodujących zmniejszenie lub zawieszenie renty zalicza się również zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze i wyrównawcze, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, świadczenie rehabilitacyjne i wyrównawcze oraz dodatek wyrównawczy.

O osiąganiu przychodu powodującego konieczność zawieszenia lub zmniejszenia renty rencista powinien poinformować Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Renta rodzinna a inne świadczenia

Ubiegając się o omawiane świadczenie, warto sprawdzić, czy renta rodzinna będzie wyższa od już pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy lub przyznanej emerytury.

Jest to bardzo ważne, gdyż zgodnie z ustawą emerytalną nie można pobierać łącznie dwóch świadczeń przyznawanych na podstawie tej ustawy. Zatem renty rodzinnej nie można łączyć z rentą z tytułu niezdolności do pracy, emeryturą, a także z uposażeniem w stanie spoczynku, świadczeniem o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, rentą strukturalną, zasiłkiem przedemerytalnym, świadczeniem przedemerytalnym oraz nauczycielskim świadczeniem kompensacyjnym.

Uprawniony powinien wybrać świadczenie, które chce pobierać. Jeżeli tego nie zrobi, ZUS z własnej inicjatywy wypłaca to świadczenie, które jest korzystniejsze.

Wyjątkiem od reguły jest sytuacja, w której osoba uprawniona do renty rodzinnej pobiera rentę socjalną. W przypadku zbiegu uprawnień do wspomnianych świadczeń kwota renty socjalnej ulega takiemu obniżeniu, aby łączna kwota obu świadczeń nie przekraczała 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy – 2400 złotych brutto. Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy – 120 złotych. Jeśli kwota renty rodzinnej przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta socjalna nie będzie przysługiwała.

Do renty rodzinnej przysługują te same dodatki, co do emerytury lub renty, w tym dodatek pielęgnacyjny. Dla osób, które straciły oboje rodziców przysługuje dodatek dla sierot zupełnych.

Na koniec warto dodać, że osoba uprawniona do renty rodzinnej może zrezygnować z pobierania tego świadczenia. W tym celu należy złożyć wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej. Po przyjęciu takiego wniosku ZUS ponownie ustali wysokość renty dla pozostałych uprawnionych. Oczywiście, osoba która zrezygnowała z renty może ponownie ubiegać się o wsparcie z tego tytułu. Trzeba jednak pamiętać, iż jest to związane z powtórzeniem całej procedury potwierdzającej prawo do renty.

Krzysztof Wiśniewski

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2018–2021 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 20-12-2020 21:09:14