Wśród kropek i kresek Okayamy. Rzecz o Miyake Seiichim i ścieżkach dotykowych - Anna Kołowiecka

Japonia, marzec 1967 roku. W malowniczym mieście Okayama zostaje właśnie zainstalowany wynalazek, który w dziesięć lat później będzie obowiązkowy już w całej Japonii, a niedługo potem – znany i stosowany na całym świecie. Nawierzchnie dotykowe (bo o nich tu mowa) nieco ponad 53 lata po tym, jak po raz pierwszy ujrzały światło dzienne, są dziś stałym elementem miejskiego krajobrazu. Przywykły do nich zarówno osoby widzące, jak i niewidome, mało kto jednak pamięta już nazwisko ich twórcy – Miyake Seiichiego. Jemu i jego wynalazkowi będzie poświęcony niniejszy artykuł.

 

Na samym początku należałoby wyjaśnić, czym w ogóle są owe nawierzchnie dotykowe. Dla części naszych Czytelników taki system oznaczania przestrzeni publicznej jest na pewno doskonale znaną codziennością, jednakże pozwolę sobie w tym miejscu na ukłon w stronę tych, którzy ze ścieżkami prowadzącymi mieli do czynienia nie bardziej niż okazjonalnie, drepcząc po nich do pracy albo na pociąg.

 

Bezpiecznie do celu

Jak można przeczytać na stronie polskiego Ministerstwa Rozwoju: „(…) zadaniem systemu fakturowego jest zwiększenie orientacji przestrzennej oraz kierowanie osób z ograniczeniami percepcji wzrokowej do bezpiecznych miejsc pokonywania przeszkód. System fakturowy należy projektować tak, aby przekaz informacji był jednoznaczny i pozwalał osobom z dysfunkcją wzroku na samodzielne poruszanie się w przestrzeni publicznej. (…)” [1]. Nawierzchnie dotykowe zatem to nic innego, jak oznaczenia pozwalające na sprawne i bezpieczne wędrowanie tam, gdzie akurat mamy potrzebę lub chęć powędrować.

System opiera się zasadniczo na dwóch rodzajach wypukłości, które można wyczuć pod stopami lub znaleźć za pomocą białej laski. Oba rodzaje – zarówno linie ciągłe, jak i kropki – mają swoje znaczenia. I tak kolejno: natrafiając na linię ciągłą, wiemy, że możemy śmiało i bezpiecznie iść do przodu, ponieważ nie ma przed nami żadnych przeszkód. Gdy zaś wyczujemy kropki (tak zwane „pole uwagi”), wiemy, że dotarliśmy do miejsca, w którym ścieżka zakręca, kończy się przejściem dla pieszych lub dotarła do przeszkody, i – jak sama nazwa wskazuje – należy uważać. System prosty i w swej prostocie, jak wiele innych pomysłów, genialny. [2]

 

W kraju kwitnącej wiśni

Wróćmy do Japonii. Turystycznie Okayama jest najbardziej znana ze względu na znajdujący się tam zamek (główna jego część, datowana na końcówkę XVI wieku, uległa bombardowaniu w roku 1945 i została odbudowana po zakończeniu wojny) oraz Kōrakuen – ogrodu, który został okrzyknięty jednym z trzech najpiękniejszych w całej Japonii. W samym mieście można też odnaleźć ślady popularnej opowieści Momotarō (Okayama miała być miejscem, gdzie rozgrywa się akcja całej historii). [3] Do Momotarō nawiązuje też nazwa festiwalu, który rokrocznie odbywa się w Okayamie. Podczas Momotarō matsuri zielone tereny otaczające zamek stają się sceną dla tancerzy, bębniarzy i odtwórców prezentujących dawne zbroje i broń. Nie brakuje też niewielkich kramów z lokalnymi specjałami. [9]

Nas jednak – ze względu na tematykę artykułu – bardziej będzie interesowała jedna ze szkół znajdująca się w Okayamie, a mianowicie istniejąca do dziś Prefekturalna Szkoła dla Niewidomych. Placówka ta zajmuje się nie tylko edukacją uczniów z dysfunkcją wzroku (od podstawówki aż po liceum), ale pełni też funkcję poradni dla osób „z zewnątrz” – zarówno dzieci, jak i dorosłych oraz opiekunów niemowląt z wadami wzroku. [4]

To właśnie w pobliżu tej szkoły w marcu 1967 roku zostały ułożone pierwsze płyty brajlowskie (jap. 点字ブロック – tenji burokku). Inicjatorem tego projektu był Miyake Seiichi (1926-1982). Poruszony widokiem niebezpiecznych sytuacji na drogach z udziałem osób niewidomych, pan Seiichi postawił sobie za cel sprawić, by poruszanie się po mieście było bezpieczniejsze dla osób z problemami wzrokowymi. Wspierany między innymi przez swojego młodszego brata, usilnie pracował nad rozpowszechnieniem swojego wynalazku na całą Japonię.

 

Początek ścieżki

Pierwsze płyty zostały stworzone z cementu, tak jak zwyczajne płyty chodnikowe. Były też w tym samym, szarym kolorze. Od wszystkich pozostałych różniły się jednak znacznie ze względu na to, że rozmieszczono na nich 49 wypukłych punktów, na planie kwadratu (7×7). Jak wspomniano już wcześniej, ścieżkę dotykową z 230 takich płyt ułożono w marcu 1967 roku przed szkołą dla dzieci niewidomych w Okayamie. Od tego momentu rozpoczęła się ciężka praca. Pomysł pana Seiichiego wzbudził co prawda zainteresowanie prasy, jednak początkowe wysiłki mające na celu rozpowszechnienie wynalazku naznaczone były niewielkim powodzeniem. Podejmowane wówczas działania obejmowały między innymi rozsyłanie materiałów promujących ścieżki dotykowe do odpowiednich ośrodków i ministerstw oraz spotkania, na których prezentowano rzeczywiste modele płyt. Wysyłanie sfinansowanych z własnych pieniędzy płyt brajlowskich do jednostek rządowych w poszczególnych prefekturach także nie przynosiły pożądanych rezultatów. Na szczęście mimo momentów zwątpienia grupka zapaleńców działała dalej. [5], [6]

Zmiana nastąpiła dopiero po roku 1970, kiedy to w wyniku m.in. transformacji społeczno-politycznych zaczęto baczniej przyglądać się potrzebom osób z niepełnosprawnościami także na szczeblu rządowym. Już na początku nowego dziesięciolecia ścieżkę dotykową ułożono na jednej ze stacji kolejowych. W tym okresie zmieniły się także wymiary płytek oraz ich kolor. Nadal był to kwadrat, jednak w rzędzie umieszczano 6 punktów, zaś szary zamieniono na żółty. Zainteresowanie działalnością Seiichiego stopniowo rosło, aż w końcu było tak duże, że już w roku 1975 zaobserwowano potrzebę ujednolicenia oznaczeń dotykowych w całym kraju. W dwa lata później, to jest w roku 1977, płyty brajlowskie stały się obowiązkowym elementem już nie tylko wybranych, ale wszystkich stacji kolejowych. W tym też czasie do tytułowych kropek doszły kreski, system oznaczeń powoli nabierał znanego dziś kształtu. [6], [8]

 

Świat się zmienia

W roku 1976 u Miyake Seiichiego zostaje zdiagnozowane przewlekłe zapalenie wątroby. W sześć lat później umiera, pozostawiając po sobie trwały ślad nie tylko w Japonii, ale i na całym świecie.

Dziś 18 marca (dzień oficjalnego otwarcia pierwszej ścieżki dotykowej) jest znany w Japonii jako Dzień Płyty Brajlowskiej. Przy skrzyżowaniu niedaleko szkoły dla dzieci niewidomych w Okayamie umiejscowiony jest pomnik upamiętniający rok 1967, zaś w ubiegłym roku (także 18 marca) Google przypomniało swoim użytkownikom o wynalazcy z Japonii za pomocą funkcji Google Doodle (tymczasowa zmiana logo w przeglądarce). [5], [7]

Od położenia pierwszej płyty brajlowskiej w japońskim mieście Okayama minęło nieco ponad 50 lat. W tym czasie rozkwitło zainteresowanie zarówno potrzebami osób niepełnosprawnych, jak i udogodnieniami, jakie można dla nich stworzyć. Prace nad tym zagadnieniem nadal trwają. Rozwija się zarówno przestrzeń miejska, jak i nowe technologie. Dzięki rozwojowi technologicznemu zwiększa się samodzielność osób z dysfunkcjami wzroku. Dziś już nie tylko ścieżki dotykowe, ale i aplikacje, które można włączyć w swoim urządzeniu mobilnym, mogą pomagać w odnalezieniu właściwej drogi w przestrzeni publicznej.

U progu nowego dziesięciolecia nadal pozostaje wiele do zrobienia. Na szczęście prawie codziennie widać wysiłki zmierzające do polepszenia życia osób z niepełnosprawnościami, podejmowane często nie tylko przez osoby zdrowe, ale przez samych zainteresowanych. Jeśli chcielibyście podzielić się z nami tym, jak kwestia przemieszczania się wygląda u Was na co dzień, co się zmienia, co nie, a co chcielibyście, by się zmieniło i jak – śmiało piszcie w komentarzach na Facebooku pod postem poświęconym temu artykułowi.

Anna Kołowiecka

 

Źródła:

[1] Ministerstwo Rozwoju, Oznaczenia nawierzchni – system fakturowy (ścieżki dotykowe). Dostępność: 09.10.2020.

[2] Standardy dostępności dla Miasta Stołecznego Warszawy. Dostępność: 09.10.2020

.

[3] Japan Guide, Okayama. Dostępność: 09.10.2020.

[4] 岡山県立岡山盲学校. Dostępność: 09.10.2020.

[5] China Daily. Dostępność: 09.10.2020.

[6] Traffic Safety Research Center. Dostępność: 09.10.2020.

[7] Newsweek Polska. Dostępność: 09.10.2020.

[8] CNN. Dostępność: 09.10.2020.

[9] Explore Okayama. Dostępność: 09.10.2020.

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2018–2021 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 06-11-2020 18:53:36