Odliczenia na cele rehabilitacyjne od podatku dochodowego od osób fizycznych (listopad 2015 r.)

Podatek dochodowy od osób fizycznych ciąży na każdej osobie fizycznej, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz osiąga przychody. Aktem prawnym, który reguluje te kwestie jest ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. Z 2012 r. Nr 361 z późn. zm.). Osoby niepełnosprawne powinny pamiętać przy rozliczaniu tego podatku, że ustawodawca przyznał im możliwość odliczenia od dochodu pewnych wydatków, zwanych odliczeniami na cele rehabilitacyjne. Oznacza to, że jeśli osoba niepełnosprawna poniosła określone w przepisach koszty, wydatki, to może odjąć od swoich łącznych przychodów tę kwotę, czyli może o te kwoty pomniejszyć podstawę swojego opodatkowania. Wówczas obliczany należny urzędowi skarbowemu podatek dochodowy będzie odpowiednio niższy, gdyż nie będzie obliczany od całości przychodów, ale od kwoty pomniejszonej o te wydatki.

Najpierw prześledźmy, kto może skorzystać z tej ulgi. Otóż przysługuje ona:

1. osobom niepełnosprawnym, to jest osobom:

   a) zaliczonym do znacznego stopnia niepełnosprawności (lub posiadającym orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i do samodzielnej egzystencji, lub orzeczenie o zaliczeniu do dawnej I grupy inwalidzkiej),

   b) zaliczonym do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (lub posiadającym orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy, lub orzeczenie o zaliczeniu do dawnej II grupy inwalidzkiej),

   c) zaliczonym do lekkiego stopnia niepełnosprawności (lub posiadającym orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy, lub orzeczenie o zaliczeniu do dawnej III grupy inwalidzkiej);

2. osobom, na których utrzymaniu znajdują się osoby niepełnosprawne (czyli osoby posiadające jedno z orzeczeń wskazanych powyżej w punkcie 1 lit. a-c) lub orzeczenie o niepełnosprawności – co dotyczy dzieci poniżej 16 roku życia); chodzi tu o takich podatników, u których wśród najbliższej rodziny jest osoba niepełnosprawna i ta osoba niepełnosprawna osiąga niewielki dochód.

Podatnik pełnosprawny może odliczyć od swojego dochodu wydatki na cele rehabilitacyjne następujących osób niepełnosprawnych:

• współmałżonka,
• dzieci własnych,
• dzieci przysposobionych,
• dzieci obcych przyjętych na wychowanie,
• pasierbów,
• rodziców,
• rodziców współmałżonka,
• rodzeństwa,
• ojczyma,
• macochy,
• zięciów,
• synowych,

jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają kwoty 9120 zł. Ta druga sytuacja została przez ustawodawcę przewidziana, gdyż może zdarzyć się tak, że roczne wydatki związane z potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności będą bardzo wysokie, a dochody osoby niepełnosprawnej nie pozwolą na odliczenie wszystkich tych kosztów. Dotyczy to także tych sytuacji, kiedy osoba niepełnosprawna nie ma żadnego dochodu, a podatnik z rodziny ponosi koszty związane z niepełnosprawnością tej osoby (np. rodzice ponoszą koszty związane z rehabilitacją i koniecznością dostosowania otoczenia do potrzeb wynikających z niepełnosprawności swoich dzieci).

Kolejna sprawa to wydatki, jakie podatnik niepełnosprawny lub podatnik, na którego utrzymaniu jest osoba niepełnosprawna, może odliczyć przy rozliczaniu podatku dochodowego od osób fizycznych. Przepisy bardzo precyzyjnie określają katalog wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych osobom niepełnosprawnym. Są one następujące:

1. adaptacja i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
2. przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
3. zakup i naprawa indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;
4. zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
5. odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;
6. odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne;
7. opłacenie przewodników osób niewidomych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności, w kwocie nie przekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
8. utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności psa asystującego w kwocie nie przekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
9. opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
10. opłacenie tłumacza języka migowego;
11. kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia;
12. leki – w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo);
13. odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:

    a) osoby niepełnosprawnej – karetką transportu sanitarnego,

    b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 – również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a;

14. używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne – w wysokości nie przekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł;
15. odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:

    a) na turnusie rehabilitacyjnym,

    b) w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, zakładach rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,

    c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, o których mowa w pkt 11.

Jak można zauważyć katalog wydatków na cele rehabilitacyjne jest dość rozbudowany. Nie jest jednak tak, że każda niepełnosprawność upoważnia do skorzystania z wszystkich wymienionych wydatków. Już z samego sformułowania niektórych punktów wynika jasno, że mogą z nich skorzystać tylko określone grupy osób. Tak jest w przypadku odliczenia na opłacenie przewodnika lub utrzymania psa asystującego. Z odliczenia tych wydatków mogą skorzystać jedynie osoby niewidome zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (dawna I lub II grupa inwalidzka) lub osoby zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności z powodu uszkodzenia narządu ruchu. Ustawodawca wyszedł tu z założenia, że tylko te grupy osób mogą korzystać z tego rodzaju wsparcia.

W odniesieniu do innych wydatków albo mogą z nich korzystać wszystkie osoby niepełnosprawne, jak to ma miejsce w przypadku odliczenia np. za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym czy za przejazd na taki turnus. Jeżeli ponieśliśmy w danym roku wydatki na te cele, to możemy je odliczyć bez względu na rodzaj i stopień niepełnosprawności.
Wiele z wyżej wymienionych punktów posiada w swojej treści zapis „stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności”. Oznacza to tyle, że odliczając wydatki np. na adaptację mieszkania, zakup sprzętu lub narzędzi niezbędnych w rehabilitacji lub ułatwiających wykonywanie czynności życia codziennego, musimy w razie kontroli przez urząd skarbowy wykazać, że te urządzenia lub dostosowania pomieszczeń miały bezpośredni związek z naszą konkretną niepełnosprawnością. Nie będzie więc uwzględniona adaptacja mieszkania polegająca na poszerzeniu drzwi czy zlikwidowaniu schodów dla osoby słabowidzącej czy niewidomej. Pamiętajmy jednak, że nawet jeśli w przepisach nie ma wyraźnego zapisu „stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności”, to trzeba zawsze taki związek wykazać (np. w przypadku punktu 14 – przejazdu na konieczne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne – o czym niżej). W razie wątpliwości, czy dany zakup można uznać za wydatek związany z naszą niepełnosprawnością, warto skorzystać z instytucji „indywidualnej interpretacji prawa podatkowego” (o czym niżej).

Należy teraz poruszyć kwestię, jakimi dokumentami musimy dysponować w razie kontroli. Jak i czy musimy udowadniać wysokość odliczonych wydatków na cele rehabilitacyjne. Otóż pierwsza sprawa to musimy w razie kontroli przedłożyć jeden z poniższych dokumentów:

1. orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub
2. decyzję przyznającą rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
3. orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia.

Taki dokument poświadcza, że mamy prawo do korzystania z odliczeń na cele rehabilitacyjne przy rozliczaniu podatku dochodowego od osób fizycznych. Poza tym należy w razie kontroli przedłożyć faktury, rachunki potwierdzające wielkość poniesionych wydatków. Pamiętajmy przy tym, że wydatki te mogą zostać odliczone od dochodu, jeżeli nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zakładowego funduszu aktywności, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. Często bowiem zdarza się tak, że osoba niepełnosprawna korzysta z różnych form wsparcia. Przykładowo podczas wyjazdu na turnus rehabilitacyjny lub przy zakupie urządzeń niezbędnych w rehabilitacji czy ułatwiających wykonywanie czynności życia codziennego można skorzystać z dofinansowania udzielanego przez powiatowe centra pomocy rodzinie. W tej sytuacji odliczyć od dochodu możemy jedynie tzw. wkład własny, a zatem wyłącznie kwoty, które pokryliśmy z własnych środków.

Wymóg dokumentowania wysokości poniesionych wydatków fakturami lub rachunkami nie dotyczy tylko trzech wypadków, w których to nie musimy dokumentować wysokości poniesionych kosztów. Chodzi tu o następujące wydatki:

• na opłacenie przewodników (wyżej wskazany punkt 7 wyliczenia),
• na utrzymanie psa asystującego (wyżej wskazany punkt 8 wyliczenia),
• na przewóz własnym (lub stanowiącym współwłasność) samochodem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne (wyżej wskazany punkt 14 wyliczenia).

W tych przypadkach nie trzeba przedkładać rachunków, w tych sytuacjach ustawodawca ustanowił limit, stwierdzając, że podatnik nie może odliczyć więcej niż 2280 zł rocznie na każdy z tych celów bez względu na rzeczywiście poniesione wydatki. Oznacza to, że, jeżeli w roku podatkowym wydaliśmy mniej (np. 1000 zł na przewodników, 1600 zł na psa asystującego, 400 zł na przewóz samochodem na zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne), to odliczamy od dochodu rzeczywiście poniesione wydatki (to jest 3000 zł). Jeśli natomiast wydaliśmy więcej niż po 2280 zł na każdy z trzech omawianych celów, to możemy i tak maksymalnie odliczyć 6840 zł.

Uwaga!

Pamiętajmy też, że 2280 zł to kwota ryczałtowa przewidziana na każdy z tych wydatków z osobna nie na wszystkie łącznie.

Nie jest jednak tak, że skoro nie musimy przedstawiać na te 3 cele faktur i rachunków potwierdzających wysokość wydatków, to jesteśmy zwolnieni od konieczności uprawdopodobnienia poniesienia tych wydatków. Przeciwnie, w razie kontroli także ciążą na nas pewne obowiązki, otóż prawo do odliczenia tych wydatków mają wyłącznie te osoby, które owe wydatki poniosły. A zatem jeśli dana osoba w danym roku nie jeździła własnym lub stanowiącym współwłasność samochodem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne, to nie może tego wydatku odliczyć. Podobnie jeśli niewidomy nie ponosił kosztów związanych z opłacaniem przewodników w danym roku podatkowym, to nie może skorzystać z odliczenia na ten cel.

Ustawodawca w odniesieniu do tych trzech wydatków stwierdził wprost, że nie jest wymagane posiadanie dokumentów stwierdzających wysokość poniesionych wydatków. Jednakże na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik jest obowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

1. wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika;
2. okazać certyfikat potwierdzający status psa asystującego;
3. okazać dokument potwierdzający zlecenie i odbycie niezbędnych zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych.

Jak więc widać mamy obowiązek w razie kontroli udowodnić, że takie wydatki miały miejsce. Pamiętajmy, że nie musimy dokumentować kwoty poniesionych wydatków, a jedynie sam fakt, że zostały one poniesione. W przypadku psa asystującego sprawa jest oczywista, należy posiadać odpowiedni certyfikat. Takie dokumenty są w naszym kraju wydawane od roku 2009. Przy przejazdach na zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne powinniśmy posiadać skierowanie na zabiegi oraz potwierdzenie ich odbycia, należy też przedłożyć dokument poświadczający, że jesteśmy właścicielem lub współwłaścicielem samochodu, którym odbywał się przejazd na te zabiegi. Odliczeniu w ramach ulgi rehabilitacyjnej podlegają wyłącznie wydatki związane z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne (zlecone przez lekarza), związane z orzeczoną przez stosowne organy niepełnosprawnością. Oznacza to, że zabiegi te powinny mieć ścisły związek z niepełnosprawnością i winny się przyczyniać do wywołania określonego skutku, jakim jest przywrócenie lub poprawa sprawności.

W przypadku wydatków na przewodników przepisy nakładają na podatnika obowiązek wskazania z imienia i nazwiska przewodnika, który został opłacony za świadczenie tej formy pomocy, nie trzeba wskazywać wszystkich przewodników, z których wsparcia korzystaliśmy, chodzi o przykładowe wskazanie przynajmniej jednej osoby. Podatnik będący przewodnikiem zostanie najprawdopodobniej skontrolowany, czy otrzymane wynagrodzenie doliczył do własnego zeznania podatkowego. Wprowadzenie kilka lat temu tego przepisu spowodowało, że coraz mniej osób niewidomych i słabowidzących może skorzystać z tego odliczenia. Przewodnicy bowiem niechętnie godzą się na ujawnianie swoich imion i nazwisk w urzędach. Wynika to z kilku przyczyn, po pierwsze obawiają się drobiazgowej kontroli własnego zeznania podatkowego, po drugie jak wiadomo, niewidomi i słabowidzący rewanżują się swoim przewodnikom najczęściej nie w formie pieniężnej, ale w formie rzeczowej, Są to kwiaty, upominki, zaproszenie na obiad, do teatru itp. Trudno przewodnikowi wycenić taką formę rekompensaty i doliczyć ją do swojego zeznania podatkowego – stąd obawa tłumaczenia się z tak osiągniętego przychodu. Tego typu utrudnienia sprawiają, iż przewodnicy nie chcą ujawniania swoich personaliów, gdyż obawiają się zarzutów o zatajanie swoich przychodów.

Precyzowanie przepisów w ten sposób znacznie utrudniło życie osobom z problemami wzrokowymi i często mimo ponoszonych znacznych wydatków na zrewanżowanie się swoim przewodnikom nie są one w stanie skorzystać z ustawowo przysługującej ulgi.

Na koniec warto jeszcze omówić instytucję „indywidualnej interpretacji prawa podatkowego”. Jest ona uregulowana w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ordynacji podatkowej (Dz.U. Z 2015 r. poz. 643).
Z wnioskiem o taką interpretację może wystąpić każdy podatnik. Może ona dotyczyć stanu faktycznego już istniejącego lub zdarzenia przyszłego, jeśli budzi on wątpliwości mogące mieć wpływ na sytuację podatkową. Wniosek nie może dotyczyć sytuacji, które są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz spraw rozstrzygniętych co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej. Składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego oraz do przedstawienia własnego stanowiska w sprawie oceny prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Wzór wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji można znaleźć na stronie: http://www.mf.gov.pl

Opłata, jaką należy uiścić przy składaniu takiego wniosku to 40 zł od każdego stanu faktycznego (jeżeli więc mamy wątpliwości co do kilku stanów faktycznych, np. pytamy o kilka rodzajów odliczeń w ramach ulgi rehabilitacyjnej, to opłata będzie iloczynem liczby opisanych stanów faktycznych i kwoty 40 zł).

Interpretacje indywidualne prawa podatkowego są wydawane w imieniu Ministra Finansów. Wydają je dyrektorzy pięciu Izb Skarbowych: w Bydgoszczy, w Katowicach, w Łodzi, w Poznaniu oraz w Warszawie (na stronie Ministerstwa Finansów można odnaleźć, która Izba Skarbowa będzie właściwa ze względu na nasze miejsce zamieszkania).
Od 1 stycznia 2016 r. interpretacje indywidualne (na podstawie ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej) będzie wydawał dyrektor Biura Krajowej Informacji Podatkowej.

Interpretację indywidualną wydaje się bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wniosku. Do trzymiesięcznego terminu nie są wliczane terminy przewidziane dla dokonania określonych czynności np. wezwania do uzupełnienia.
A zatem podatnik ma prawo w razie wątpliwości wystąpić z zapytaniem, czy odliczenie, którego ma zamiar dokonać lub którego już dokonał jest zgodne z prawem. Trzeba pamiętać, że musimy przedstawić swoje stanowisko w tej sprawie wraz z uzasadnieniem. Mając indywidualną interpretację przyznającą nam prawo do konkretnego odliczenia, nie musimy się obawiać, iż urząd skarbowy zakwestionuje takie posunięcie. Pamiętajmy jedynie, iż interpretacja indywidualna prawa podatkowego jest wiążąca wyłącznie dla osoby, która ją otrzymała. Może się więc zdarzyć, iż inna osoba nie posiadająca takiego dokumentu w swojej sprawie będzie miała problem w swoim urzędzie skarbowym z podobnym odliczeniem. Sytuacja nie jest jednak beznadziejna i nie jest tak, że każdy nawet w identycznej lub bardzo podobnej sprawie musi występować o wydanie interpretacji w swojej sprawie. Także indywidualne interpretacje prawa podatkowego mimo że nie wiążą wszystkich organów podatkowych stanowią pewną wskazówkę dla innych organów, urzędy winny bowiem dążyć do jednolitego interpretowania prawa. W sytuacji zatem kiedy urząd podatkowy kwestionuje nasze odliczenia, a wiemy, iż w podobnej sprawie została wydana indywidualna interpretacja podatkowa zgodna z naszym stanowiskiem, możemy się na nią powołać. Urząd skarbowy lub izba skarbowa powinna wziąć wydaną wcześniej w podobnej sprawie interpretację pod uwagę.

Należy też pamiętać, że w sytuacji, kiedy urząd odmawia nam uwzględnienia odliczenia, które naszym zdaniem jest ze wszech miar słuszne, przysługuje nam prawo odwołania się do sądu administracyjnego, o czym podatnik powinien zawsze być pouczony wraz z otrzymaniem negatywnej decyzji administracyjnej w swojej sprawie.

Dominika Buchalska, adwokat

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu TYFLOSERWIS - INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 19-12-2015 13:33:53