Nowoczesny smartfon i jego użyteczność dla osób z niepełnosprawnością wzroku

Trudno jest przecenić rolę kontaktu ze światem. Służy utrzymywaniu relacji z bliskimi, przyjaciółmi, znajomymi. Służy załatwieniu wielu ważnych w życiu spraw. W latach 90. ubiegłego wieku telefony z obracaną tarczą zaczęły ustępować miejsca telefonom komórkowym. Jednak te drugie wyposażone w przyciski i ekran, z rozbudowanymi jak na owe czasy funkcjami, nie były w pełni dostępne bezwzrokowo. O ile możliwe było opanowanie podstawowych funkcji, o tyle korzystanie z książki telefonicznej lub wiadomości SMS stanowiło poważny problem.

Dopiero na początku XXI wieku pojawiła się możliwość instalowania na telefonach oprogramowania udźwiękawiającego. Oprogramowanie to było kosztowne, powodowało znaczne spowolnienie pracy telefonu, a także szybkie wyczerpywanie się baterii. Było jednak prawdziwym dobrodziejstwem. Telefony znowu stały się dostępne. Niestety, wkrótce aparaty z naciskanymi klawiszami zaczęły ustępować kolejnej generacji telefonów – dotykowych. Rzeczywistość wykluczenia osób niewidomych znowu stała się realna. Szczęśliwie i tym razem sytuacja powoli z roku na rok się poprawia.

Dostępność urządzeń dotykowych

Producenci nowoczesnych smartfonów w różnym stopniu dostrzegają zagadnienie bezwzrokowej dostępności. Telefony Apple pracujące z systemem operacyjnym IOS od wielu lat umożliwiają bezwzrokową pracę. Funkcja udźwiękawiająca „Voic Over” może być bardzo łatwo włączona i nie wymaga to zaawansowanej wiedzy. Działa poprawnie udostępniając pełną funkcjonalność telefonu i zainstalowanych na nim aplikacji.

Nieco inaczej jest w przypadku telefonów pracujących na systemie operacyjnym Android. Włączenie funkcji udźwiękawiających („Talk-back”) jest bardziej skomplikowane, a udźwiękowienie nie zawsze działa dobrze. Co więcej, wielu producentów na oryginalny system Android instaluje tzw. nakładki, które mają nadać im charakterystyczną, wyróżniającą się na tle konkurencji formę. W wielu wypadkach nakładki te powodują całkowitą niedostępność telefonu, gdyż nie współpracują z systemowymi mechanizmami udźwiękawiającymi. Sytuacja jednak się powoli poprawia, a telefony z systemem Android są chwalone przez bardziej obeznanych z technologią użytkowników słabowidzących, znajdują coraz więcej zwolenników bardziej zaawansowanych.

Czytanie ekranu dotykiem

Zasada rozpoznawania wyświetlanej zawartości ekranu za pomocą dotyku jest niemal w każdym przypadku jednakowa. Wodząc po ekranie palcem, natrafiamy na wyświetlane elementy. Elementami tymi są przyciski, pola edycyjne, pola z tekstem, listy zawierające możliwości do wyboru, odnośniki do stron internetowych i wiele innych. Gdy palec natrafi taki element, wypowiadana jest jego treść i podawany jest typ elementu. Jeśli przykładowo jest to przycisk z napisem „Powrót”, to usłyszymy wypowiedziane słowa: „Powrót, przycisk”. W ten sposób poznajemy rodzaj elementu i akcję, jaką spowoduje jego uaktywnienie. Chcąc uaktywnić ten przycisk, należy drugim palcem puknąć w ekran. Odjęcie palca od ekranu, pozostawia przycisk, a w ogólnym przypadku ostatnio dotknięty element jako zaznaczony. Puknięcie dwukrotne w dowolnym miejscu ekranu również spowoduje uaktywnienie zaznaczonego elementu.

Zestaw gestów dotykowych jest znacznie szerszy i umożliwia wykonywanie wielu akcji: zaznaczania kolejnych elementów w przód i wstecz, wybierania elementu z list, przewijanie ekranu i wiele innych. Gestami dotykowymi można również płynnie zmieniać powiększenie ekranu, co jest szczególnie istotne dla osób słabowidzących.

Ekran dla słabowidzących

Osoby słabowidzące mogą dostosować sposób wyświetlania zawartości ekranu do swoich preferencji. Możliwe jest zarówno dobranie wielkości znaków, jak i dostosowanie kolorystyki, np. wyświetlania białych znaków na czarnym tle. Możliwe jest wyłączanie elementów ozdobnych i animacji, które mogą utrudniać odczytywanie ekranu. Dobierając telefon do swoich potrzeb trzeba jednak sprawdzić przed zakupem, czy wybrany model umożliwia wybranie optymalnych ustawień.

Aplikacje

Aplikacjami nazywa się programy komputerowe (telefon to również komputer), realizujące pewne zadania. Nawet podstawową funkcję telefonu, czyli umożliwienie przeprowadzenia rozmowy, wykonuje program do tego przeznaczony. Aby uruchomić aplikację, należy uaktywnić przypisany do niej symbol nazywany ikoną. Ikony takie to małe obrazki, rozmieszczone na przestrzeni ekranu telefonu, graficznie nawiązujące do funkcji realizowanych przez program. Ikony mają też nazwę, która jest nazwą aplikacji. Nazwa jest odczytywana podczas przeglądania ekranu dotykiem, wybraną aplikację można uruchomić.

Podstawowe programy służą do telefonowania, wysyłania i odbierania wiadomości SMS, przechowywania danych kontaktowych książki telefonicznej. Bardziej zaawansowane umożliwiają przeglądanie stron internetowych, wysyłanie i odbieranie poczty elektronicznej, korzystanie z serwisów społecznościowych, finansowych, rozrywkowych i wielu, wielu innych.

Dzięki różnorodnym aplikacjom telefon może być aparatem fotograficznym, dyktafonem, odtwarzaczem muzyki i filmów, nawigacją GPS, radioodbiornikiem, telewizorem, rozkładem jazdy, książką kucharską, osobistym trenerem, listą zakupową… Wymieniać można bez końca.

Dostępność aplikacji

Z zasady wszystkie aplikacje stworzone na udźwiękowione telefony powinny być dostępne bezwzrokowo, o ile informacje, jakie wytwarzają, mogą być przedstawione lub objaśnione tekstem. Niestety, zdarza się, że jest inaczej. Na ogół powodem tego jest brak wiedzy o zasadach projektowania dostępnych aplikacji. Zdarza się więc, że nie będzie wypowiadana nazwa przycisku, że elementy graficzne nie będą miały swojego odpowiednika tekstowego możliwego do przetworzenia na głos syntetyczny. Błędów takich może być wiele i mogą wiązać się z różnymi funkcjami programu. Ważne jest zatem, aby szukać takich aplikacji, które są dostępne i dobrze sprawdzają się w bezwzrokowym użytkowaniu. W Tyfloserwisie Fundacji „Trakt” niejednokrotnie będziemy o nich pisać.

Dylemat

Telefon, jak wynika z powyższych informacji, może wypełniać bardzo wiele funkcji, zaspokajać wiele różnorodnych potrzeb. Może zastępować wiele urządzeń specjalizowanych takich jak dyktafony, odtwarzacze MP3, czytniki książek elektronicznych, urządzenia nawigacji GPS, detektory koloru, lupy i wiele innych. Wiele osób staje przed dylematem: czy decydować się na zakup odrębnych urządzeń, czy skupić wszystkie pożądane funkcje w jednym telefonie. Nie możemy podać tu uniwersalnej recepty. To bardzo osobista decyzja. Urządzenia specjalizowane mogą lepiej się sprawdzać – być dokładniejsze, wygodniejsze w użyciu. Problemem jednak może być noszenie przy sobie całego tego wyposażenia lub jego zakup – zwykle są to dość kosztowne akcesoria, znacznie bardziej kosztowne niż nawet wysokospecjalizowane, dedykowane osobom niewidomym aplikacje na smartfony.

Perspektywy

Wydaje się, że postęp technologiczny właściwy dla smartfonów i tabletów oraz mnogość aplikacji będzie skłaniał użytkowników do korzystania z nich w coraz większym stopniu. Ilościowy udział osób zaznajomionych z tą technologią w populacji osób słabowidzących i niewidomych będzie wzrastał, co może sprawić, że osoby te staną się bardziej atrakcyjną grupą odbiorców aplikacji wysokospecjalizowanych.

Z pewnością technologia przyniesie z czasem coraz doskonalszą formę wsparcia, choćby poprzez coraz doskonalszą analizę obrazu, a tym samym być może całkowicie wystarczającą pomoc w codziennych problemach rozróżniania słoika z dżemem od słoika z musztardą, wina białego od czerwonego, krawatu w prążki od krawatu w kropki. Ważne jest, aby opanować umiejętność korzystania z tych urządzeń. Nie jest to trudne, a ilość korzyści, jakie przynosi, jest ogromna, choć… przy nalewaniu wrzątku do kubka z herbatą jeszcze przez wiele lat będziemy raczej posługiwać się zwykłym czujnikiem poziomu cieczy, a białej laski i słuchu używać będziemy, przemieszczając się na własnych nogach.

Wkrótce omówimy konkretne potrzeby i sposoby ich zaspokojenia z wykorzystaniem nowoczesnych smartfonów. Zachęcamy naszych Czytelników do aktywności, zgłaszania nam swoich potrzeb, interesujących zagadnień.

Jan Szuster, inżynier elektronik, prezes Firmy „Pirs Creative Lab”

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu TYFLOSERWIS - INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 18-08-2015 13:43:18