Zasiłek opiekuńczy - Dominika Buchalska

Komu przysługuje zasiłek i na jakich warunkach? Jakie szczególne rozwiązania wprowadzono w tym zakresie w związku z epidemią koronawirusa Covid-19? Oto stan prawny na 30 marca 2020 r.

 

Sprawowanie opieki nad dzieckiem to jeden z obowiązków rodziców. Ci, którzy decydują się na powierzenie opieki nad swoim dzieckiem innej osobie (niani, opiekunowi) lub placówce opiekuńczej czy oświatowej, a sami podejmują aktywność zawodową, stają przed trudnym wyzwaniem w momencie choroby lub innych okoliczności, w których muszą zapewnić opiekę dziecku osobiście, co wiąże się z niemożnością wykonywania swojego zajęcia. W takich sytuacjach mogą ubiegać się o wypłatę zasiłku opiekuńczego. Pod jakimi warunkami rodzic uzyska to świadczenie, jakich formalności musi dopełnić? To zagadnienia, które zostaną wyjaśnione poniżej.

Otóż osoby aktywne zawodowo podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (istnieją pewne wyjątki, kiedy osoba jest zwolniona z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, ale nie jest to istotą niniejszego materiału, więc pominiemy te sytuacje). W ramach ubezpieczenia społecznego odprowadzana jest składka na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, ale także chorobowe. W ramach ubezpieczenia chorobowego ubezpieczony może liczyć na pewne świadczenia pieniężne w sytuacjach, kiedy nie będzie możliwe wykonywanie przez niego pracy.

Należy tu wskazać między innymi:

1) zasiłek chorobowy;

2) świadczenie rehabilitacyjne;

3) zasiłek wyrównawczy;

4) zasiłek macierzyński;

5) zasiłek opiekuńczy.

 

W niniejszym materiale szczególną uwagę poświęcimy temu ostatniemu – zasiłkowi opiekuńczemu. Jest to świadczenie o tyle wyjątkowe, że można z niego korzystać, mimo że uprawniony jest w pełni zdolny do aktywności zawodowej. To okoliczności zewnętrzne sprawiają, że nie może on wykonywać przez pewien czas swojego zajęcia.

 

Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy

Jak wskazano powyżej, by mieć prawo do zasiłku opiekuńczego, trzeba być objętym ubezpieczeniem społecznym, w tym chorobowym w ZUS. Będzie to więc dotyczyło między innymi:

• a) pracowników,
• b) członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
• c) osób wykonujących pracę nakładczą,
• d) osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług albo osób współpracujących z osobą, która wykonuje taką umowę, lub pracuje na podstawie umowy uaktywniającej, np. gdy jesteś nianią,
• e) osób prowadzących pozarolniczą działalność lub współpracujących z osobą, która prowadzi taką działalność.

 

W jakich sytuacjach przysługuje zasiłek opiekuńczy

Zgodnie z obowiązującymi przepisami zasiłek opiekuńczy przysługuje osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu zwolnionej od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą (na podst. ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3) lub dziennego opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

c) kiedy stale opiekujący się dzieckiem małżonek ubezpieczonego lub rodzic dziecka przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym świadczącym stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (np. zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, zakładzie rehabilitacji leczniczej);

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

3) chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat;

4) dzieckiem wskazanym powyżej (w pkt 3) w przypadku:

a) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica tego dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

b) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się tym dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym świadczącym stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (np. zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, zakładzie rehabilitacji leczniczej);

5) innym chorym członkiem rodziny (to jest nad małżonkiem, rodzicem, rodzicem dziecka, ojczymem, macochą, teściami, dziadkami, wnukami, rodzeństwem oraz dziećmi w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki).

 

W tym miejscu trzeba jeszcze podkreślić, że jeśli mówimy tu o dziecku, to należy pod tym pojęciem rozumieć nie tylko dzieci własne ubezpieczonego, ale także dzieci jego małżonka, a także dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie.

Na marginesie wyjaśnijmy też, że dzienny opiekun to nie babcia czy sąsiad/sąsiadka opiekująca się dzieckiem na prośbę rodziców, ale jest to forma instytucjonalnej opieki, obok żłobka i klubu dziecięcego (opieka nad dzieckiem może być sprawowana w warunkach domowych, jednak osoba sprawująca tę funkcję musi mieć: odpowiednie kwalifikacje; podpisaną umowę o świadczenie usług opieki nad dziećmi lub umowę o pracę, oraz wpis do wykazu dziennych opiekunów i podmiotów ich zatrudniających prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta).

Wymiar i wysokość zasiłku opiekuńczego

W zależności od tego, nad kim sprawowana jest opieka, różna jest długość przysługującego zasiłku. Najwięcej dni wolnego, za które otrzymamy zasiłek opiekuńczy, przysługuje z tytułu opieki nad dzieckiem chorym do ukończenia 14 lat lub nad dzieckiem do lat 8 (w przypadkach wskazanych w pkt. 1 – zamknięcie żłobka, przedszkola, szkoły lub niemożność sprawowania opieki nad tym dzieckiem przez drugiego rodzica lub małżonka osoby ubezpieczonej). W tych przypadkach zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres 60 dni w roku kalendarzowym.

Jeśli opieka sprawowana jest nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat (w przypadkach wskazanych w pkt. 3) i 4) powyżej, to zasiłek przysługuje nie dłużej niż przez 30 dni kalendarzowych w roku. Jeśli natomiast opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny, to okres zasiłku wynosi do 14 dni w roku kalendarzowym.

Trzeba przy tym pamiętać, że jeśli istnieje konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem do 14 roku życia oraz nad innym członkiem rodziny, to łączna długość zasiłku opiekuńczego nie może przekroczyć 60 dni. Jeśli łączymy opiekę nad dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 roku życia i nad innym członkiem rodziny, to łączny wymiar zasiłku opiekuńczego nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 30 dni.

Podobnie jak w przypadku zasiłku chorobowego miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 % podstawy wymiaru zasiłku.

 

Uwaga!

Pamiętajmy, że zasiłek opiekuńczy przysługuje w wyżej wskazanym wymiarze bez względu na liczbę dzieci, nad którą sprawujemy opiekę. A zatem bez względu na to, czy mamy jedno czy kilkoro dzieci, będzie to taka sama kwota.

Jego długość pozostaje też bez zmian bez względu na liczbę uprawnionych do zasiłku opiekuńczego. A zatem nie jest tak, że 60 dni zasiłku przysługuje zarówno ojcu, jak i matce dziecka. Jest to liczba, którą mają do wykorzystania wspólnie w skali roku kalendarzowego.

Należy też podkreślić, że zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny (np. niepracujący współmałżonek). Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

 

Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku opiekuńczego

Osoba korzystająca z zasiłku opiekuńczego musi przede wszystkim złożyć stosowny wniosek o wypłatę tego świadczenia (odpowiednie druki otrzymamy od pracodawcy, znajdują się one także na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych). Poza tym wnioskiem potrzebne są także inne dokumenty w zależności od konkretnej sytuacji.

I tak:

• 1) jeśli sprawujemy opiekę nad chorym dzieckiem lub chorym innym członkiem rodziny, potrzebne będzie zwolnienie lekarskie (wystawione przez lekarza, który stwierdza chorobę dziecka lub innego członka rodziny);
• 2) jeśli chodzi o konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 8, to w sytuacji nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, musimy złożyć własne oświadczenie o nieprzewidzianym zamknięciu tej placówki;
• 3) w przypadku zaistnienia konieczności izolacji dziecka z powodu podejrzenia o nosicielstwo choroby zakaźnej, należy przedłożyć decyzję inspektora sanitarnego o konieczności izolacji dziecka z powodu podejrzenia choroby zakaźnej;

 

• 4) z kolei w razie porodu, choroby, pobytu w szpitalu małżonka lub rodzica dziecka, który stale opiekuje się dzieckiem, należy przedstawić zaświadczenie lekarskie, które zawiera:

– imię i nazwisko małżonka lub rodzica stale opiekującego się dzieckiem,

– okres i przyczynę konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem,

– nazwisko dziecka, nad którym ma być sprawowana opieka oraz jego imię, jeśli zostało już nadane,

– pieczątkę i podpis lekarza, który wystawia zaświadczenie;

• 5) gdy natomiast mamy do czynienia z chorobą niani lub dziennego opiekuna, konieczne jest przedłożenie przez ubiegającego się o zasiłek opiekuńczy oświadczenia o chorobie niani lub dziennego opiekuna oraz dokumentu, który potwierdza, że niania lub dzienny opiekun nie mogą opiekować się dzieckiem, ponieważ są chorzy, np. kopia zwolnienia lekarskiego albo kopia zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym druku dla niani lub dziennego opiekuna, potwierdzone przez występującego o zasiłek opiekuńczy za zgodność z oryginałem;

6) w przypadku konieczności sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym powyżej 14 a poniżej 18 roku życia potrzebne będą te same dokumenty, co w sytuacji starania się o wypłatę zasiłku chorobowego w razie choroby dziecka do 14 lat (wniosek zainteresowanego wypłatą zasiłku oraz zaświadczenie lekarskie – patrz pkt 1) oraz orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności dziecka albo orzeczenie o niepełnosprawności dziecka łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji;

7) gdy staramy się o wypłatę zasiłku opiekuńczego w związku z koniecznością sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym powyżej lat 8 do ukończenia przez nie 18 roku życia w sytuacjach porodu, choroby albo pobytu w szpitalu małżonka lub rodzica dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem, należy złożyć dokumenty takie same jak do wypłaty zasiłku opiekuńczego na dziecko do lat 8 w tych okolicznościach (zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku, wniosek o zasiłek opiekuńczy – patrz pkt 2), oraz orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności dziecka albo orzeczenie o niepełnosprawności dziecka łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

 

Gdzie złożyć konieczne dokumenty

Jeśli osoba starająca się o wypłatę zasiłku opiekuńczego jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę u pracodawcy, który zatrudnia więcej niż 20 ubezpieczonych, to wszystkie dokumenty składa ona w zakładzie pracy. Pracodawca bowiem odpowiada za wypłatę świadczenia. Zasiłek powinien być wypłacony w dniu wypłaty, nie później niż 30 dni od dnia złożenia wniosku.

Jeśli osoba starająca się o zasiłek opiekuńczy jest zatrudniona u pracodawcy zatrudniającego mniej osób, to także najczęściej w swoim zakładzie składa wszystkie dokumenty, jednak wypłatą zasiłku zajmuje się ZUS i to do niego muszą trafić wszystkie dokumenty, by uruchomić wypłatę świadczenia.

W przypadku osób prowadzących własną działalność gospodarczą wniosek oraz wszystkie wymagane dokumenty należy złożyć do oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W tym czasie osoba korzystająca z zasiłku opiekuńczego, a prowadząca działalność gospodarczą nie może wykonywać swojej działalności.

Zasiłek opiekuńczy powinien zostać wypłacony nie później niż w ciągu 30 dni od złożenia wszystkich wymaganych dokumentów.

Wzory koniecznych dokumentów otrzymać można od pracodawcy, w oddziale ZUS, a także na stronie internetowej: www.zus.pl

 

Uwaga!

Pamiętajmy, że o zasiłek opiekuńczy możemy się starać najpóźniej do 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Jeśli wniosek będzie złożony później, zasiłek opiekuńczy nie zostanie wypłacony z powodu przedawnienia. Termin ten może być wydłużony, jeśli niezłożenie wniosku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej do tego świadczenia.

 

W dobie pandemii

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy uchwalono w związku z koniecznością zapobiegania rozprzestrzeniania się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2, zwanym dalej COVID-19”. W dniu 8 marca 2020 r. weszła w życie ustawa z dnia 2 marca 2020 o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Zgodnie z jej brzmieniem w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły do których uczęszcza dziecko, z powodu COVID-19, osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu niemogącej wykonywać pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8, przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 14 dni.

Co bardzo ważne, okres tego zasiłku nie wlicza się do okresu zasiłkowego przewidzianego w przepisach prawa – czyli 60 dni. Jest to więc dodatkowe 14 dni, których wykorzystanie nie pomniejsza przysługującego wymiaru zasiłku opiekuńczego. Nie można jednak korzystać z tych zasiłków jednocześnie. Jeśli korzystamy z dodatkowego zasiłku opiekuńczego z powodu zamknięcia placówki, do której uczęszcza dziecko, to jednocześnie nie możemy pobierać zasiłku opiekuńczego z powodu choroby dziecka.

Warto też w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że z zasiłku tego można korzystać do ukończenia przez dziecko ósmego roku życia. Jeśli dziecko skończy 8 lat w czasie okresu, kiedy placówki oświatowe są zamknięte, rodzicowi przysługuje ten zasiłek wyłącznie do dnia poprzedzającego dzień urodzin dziecka. Mimo że szkoły po tym dniu nadal są zamknięte, to dodatkowy zasiłek opiekuńczy na mocy wyżej wskazanej ustawy nie będzie już przysługiwał.

Mocą ustawy z dnia 31 marca 2020 r., która zmieniła wyżej wskazaną regulację, zasiłek opiekuńczy dla rodziców sprawujących opiekę nad dziećmi do lat 8 wskutek zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, z powodu COVID-19 okres pobierania tego dodatkowego zasiłku opiekuńczego został wydłużony o kolejne 14 dni, a ponadto przyznano go także rodzicom, których dziećmi opiekowała się niania, na podstawie zawartej z rodzicami dziecka umowy uaktywniającej, albo dzienny opiekun, jeśli z powodu COVID-19 osoby te nie mogą opiekować się dzieckiem.

 

Od 26 marca 2020 r. rozszerzono katalog rodziców uprawnionych do zasiłku opiekuńczego także na rodziców dzieci niepełnosprawnych. I tak, zasiłek ten przysługuje rodzicom:

1) do 16 lat, które mają orzeczenie o niepełnosprawności,

2) do 18 lat, które mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

3) które mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

 

Uwaga!

Rodzicowi lub innemu opiekunowi (oczywiście podlegającemu ubezpieczeniu chorobowemu) niemogącemu wykonywać swojej pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad dorosłą osobą niepełnosprawną w przypadku zamknięcia szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze z powodu COVID-19, do których uczęszcza ta osoba niepełnosprawna, przysługiwać też będzie od dnia 26 marca 2020 r. dodatkowy zasiłek opiekuńczy przez okres nie dłuższy niż 14 dni.”,

Jednocześnie wprowadzono regulacje, zgodnie z którymi Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania COVID-19, w drodze rozporządzenia, określić dłuższy okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego.

 

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy można otrzymać po złożeniu odpowiedniego oświadczenia o sprawowaniu opieki nad dzieckiem w wieku do 8 lat w związku z zamknięciem z powodu Covid-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, którego wzór znajdziemy na stronie www.zus.pl. Należy je dostarczyć pracodawcy lub zleceniodawcy. Osoby prowadzące działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące składają to oświadczenie w oddziale ZUS.

 

Uwaga rolnicy!

Od dnia 31 marca 2020 r. osobom podlegającym ubezpieczeniu społecznemu rolników będzie przysługiwało w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19, prawo do zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• 1) dzieckiem do lat 8,
• 2) dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat,
• 3) dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności,
• 4) dzieckiem z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.

Zasiłek ten przysługiwać ma przez okres nie dłuższy niż 14 dni. Zasiłek opiekuńczy za każdy dzień wynosi 1/30 kwoty emerytury podstawowej (ustalonej na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników), kwota rolniczej emerytury podstawowej od dnia 1 marca 2020 r. wynosi 972 zł 40 gr.

W celu otrzymania tego świadczenia należy złożyć wniosek do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Wzór wniosku znaleźć można na stronie: www.krus.gov.pl

Dominika Buchalska

 

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 645 i 1590),
2. Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374),
3. Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 poz. 568).

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2018–2021 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 31-03-2020 12:53:31