Ustawa o rehabilitacji przed kolejną nowelizacją - Krzysztof Wiśniewski

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jest podstawowym aktem prawnym dotyczącym osób z niepełnosprawnościami. Obowiązuje od ponad 20 lat, a jej zakres obejmuje wiele aspektów związanych z niepełnosprawnością.

 

Ustawa ta była nowelizowana blisko 90 razy, na jej podstawie wydano mnóstwo rozporządzeń. Można nawet powiedzieć, że obrosła ona orzecznictwem sądów jak drzewo mchem. Kolejni pełnomocnicy do spraw osób niepełnosprawnych zapowiadają uchwalenie nowej ustawy regulującej zagadnienia związane z niepełnosprawnością, jednak do tej pory się to nie udawało.

Obecnie trwają prace nad kolejną nowelizacją. Poniżej przedstawię kilka najważniejszych rozwiązań, które proponuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

 

Zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności pod bezpośrednim nadzorem

Projekt zakłada określenie formuły organizacyjnej powiatowych i wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności jako wyodrębnionej komórki organizacyjnej podległej bezpośrednio staroście lub wojewodzie oraz określenie roli i zakresu uprawnień przewodniczącego zespołu. Zespoły orzekające, wydając orzeczenia o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności, będące decyzjami administracyjnymi, są organami administracji publicznej i nie powinny podlegać nadzorowi innych komórek organizacyjnych określonego urzędu. Ich aktualne usytuowanie wewnątrz innych komórek organizacyjnych niejednokrotnie powoduje problemy organizacyjne i prawne w funkcjonowaniu zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Celem zmiany jest wyodrębnienie zespołów ze struktury np. wydziałów zdrowia lub polityki społecznej w urzędach wojewódzkich lub ze struktur miejskich/powiatowych centrów pomocy rodzinie na poziomie powiatu/gminy.

 

Odrębne wskazania w orzeczeniach o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności

Zdaniem autorów projektu istnieje potrzeba doprecyzowania przepisów dotyczących wydawania orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności poprzez odrębne określenie wskazań zamieszczanych we wspomnianych dokumentach. Obecnie orzeczenie o niepełnosprawności wydawane osobie poniżej 16. roku życia jak i orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydawane osobie, która tę wiekową granicę przekroczyła, zawiera identyczne wskazania, określone w przepisach ustawy rehabilitacyjnej. Skutek jest taki, iż osoby, które nie ukończyły 16 lat na swoich orzeczeniach otrzymują wskazania dotyczące zatrudnienia.

Zmiana ma zatem charakter porządkujący – orzeczenie wydawane osobom niepełnosprawnym stanie się bardziej czytelne, a wskazania zostaną zamieszczone adekwatnie do ich adresata. Zmiana ta zakłada również rozszerzenie ustawowego katalogu wskazań zamieszczanych w orzeczeniu o wskazanie dotyczące prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju, które wiąże się z możliwością ubiegania się o dodatek mieszkaniowy.

Proponuje się zresztą zupełnie usunąć „Wskazania dotyczące zatrudnienia osoby niepełnosprawnej”, również w orzeczeniach dla dorosłych, ponieważ zapis dotyczący odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby budzi wątpliwości zarówno wśród osób z niepełnosprawnościami, jak i wśród pracodawców.

W tym miejscu należy przypomnieć, iż kompetencje do pełnej oceny zdolności osoby do pracy posiada wyłącznie lekarz medycyny pracy. Projekt zakłada również uregulowanie na poziomie ustawy kwestii dotyczących organu uprawnionego do wydawania orzeczeń i okresów, na jaki są one wydawane. Ze względu na fakt, iż orzeczenia potwierdzające niepełnosprawność są decyzjami administracyjnymi, stanowiącymi podstawę ubiegania się o określone ulgi, uprawnienia i świadczenia, przedmiotowa materia powinna zostać uregulowana w ustawie, a nie – jak ma to miejsce obecnie – w rozporządzeniu.

 

Szersze kompetencje pełnomocnika

Według projektu Pełnomocnik Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych będzie miał możliwość czasowego zawieszenia członka zespołu orzekającego odpowiedzialnego za stwierdzone nieprawidłowości, określając warunki i termin ponownego podjęcia przez niego czynności. Uprawnienia nadzorcze Pełnomocnika nad orzekaniem o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności polegają między innymi na kontroli orzeczeń co do ich zgodności z zebranymi dokumentami lub z przepisami dotyczącymi orzekania o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności oraz kontroli prawidłowości i jednolitości stosowania przepisów, standardów i procedur postępowania we wspomnianych sprawach.

Aktualnie po przeprowadzonej kontroli Pełnomocnik mimo zastrzeżeń i stwierdzonych nieprawidłowości nie ma możliwości zawieszenia członka zespołu odpowiedzialnego za uchybienia. W obecnym stanie prawnym może on natomiast zawiesić działanie całego zespołu.

 

Legitymacja osoby niepełnosprawnej razem z orzeczeniem

Projektowane zmiany ustawy rehabilitacyjnej mają również na celu wprowadzenie braku konieczności składania przez osobę niepełnosprawną odrębnego wniosku o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej. W przypadku zaliczenia petenta do osób niepełnosprawnych legitymacja zostanie wydana z urzędu (na podstawie wniosku o wydanie orzeczenia, po jego uprawomocnieniu się). Złożenie wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności będzie równoznaczne ze złożeniem wniosku o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej.

Jednocześnie projektowane przepisy wskazują, że niedołączenie do wniosku fotografii nie wstrzymuje biegu postępowania orzeczniczego, przewidując możliwość dołączenia brakującego zdjęcia do czasu uprawomocnienia się orzeczenia. Przy czym podkreślić należy, iż fotografia jest również aktualnie załączana do wniosku o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej.

Projekt ustawy określa, że petent odbiera legitymację osobiście w siedzibie powiatowego zespołu po okazaniu dokumentu potwierdzającego tożsamość albo przez osobę upoważnioną po okazaniu przez nią dokumentu potwierdzającego jej tożsamość oraz pisemnego upoważnienia do odbioru legitymacji. Należy również podpisać dokument potwierdzenia odbioru. Natomiast do czasu wydania orzeczenia osoba zainteresowana lub jej przedstawiciel ustawowy może wycofać wniosek o wydanie orzeczenia.

Ponadto proponuje się zwiększenie opłaty za legitymację z 15 do 20 zł, uwzględniając wzrost kosztów związanych z wydaniem legitymacji. Jednocześnie zespół orzekający nie będzie pobierał opłaty za wydanie nowej legitymacji z powodu upływu terminu ważności tego dokumentu, zmiany danych w nim zawartych lub zmiany wizerunku twarzy posiadacza dokumentu w stosunku do wizerunku twarzy zamieszczonego w legitymacji w stopniu utrudniającym lub uniemożliwiającym identyfikację.

Nowym przepisem dotyczącym wniosku jest wprowadzenie możliwości wyboru umieszczenia na legitymacji nadruku o stopniu niepełnosprawności i przyczyny niepełnosprawności (dotychczas informacje te zamieszczone były, za zgodą wnioskodawcy, w fotokodzie QR na legitymacji). Wiele osób niewidomych skarżyło się na brak możliwości zamieszczania danych dotyczących stopnia i symbolu niepełnosprawności w formie tekstowej. Zamieszczanie powyższych informacji w formie fotokodu powodowało wiele problemów przy korzystaniu z ulg i uprawnień przysługujących osobom z dysfunkcją wzroku, na przykład w autobusach i pociągach.

 

Wcześniej po kolejne orzeczenie na czas określony

Projekt wprowadza również zmianę w zakresie terminu złożenia wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności, dając możliwość jego wniesienia na 60 dni przed dniem upływu terminu ważności orzeczenia, wydanego na czas określony. Zmiana w tym zakresie podyktowana jest postulatami zarówno osób niepełnosprawnych, jak i zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności, które wskazywały na potrzebę wydłużenia obecnie obowiązującego

30-dniowego terminu, tak aby organ mógł wcześniej rozpocząć procedowanie wniosku i wydać orzeczenie niezwłocznie po upływie terminu ważności posiadanego orzeczenia. Wprowadzona zmiana w sytuacji ponownego zaliczenia petenta do grona osób niepełnosprawnych umożliwi zachowanie ciągłości statusu osoby niepełnosprawnej i zapewni ciągłość korzystania z ulg i uprawnień, minimalizując ryzyko przedłużania się postępowania orzeczniczego, które mogłoby odnosić negatywne skutki dla osób niepełnosprawnych.

A jakie są Państwa przemyślenia na temat zaproponowanych rozwiązań?

Krzysztof Wiśniewski, prawnik

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2018–2021 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 26-02-2020 16:27:33