Psi przewodnik - Agata Pisarska

Kto w Polsce może starać się o psa przewodnika, na jakich zasadach, od czego zacząć, jak wygląda proces przygotowania tego zwierzęcia do pracy z osobą niewidomą – na te i wiele innych pytań związanych z pracą psa przewodnika odpowiadamy krok po kroku w naszym praktycznym poradniku.

 

Kto może mieć psa przewodnika

O psiego przewodnika w Polsce może starać się osoba całkowicie niewidoma lub osoba niewidoma mająca poczucie światła. Według standardów obecnego projektu, w ramach którego szkolone są psy przewodniki, w 2021 r. będzie mogła o niego starać się również osoba słabowidząca. Kandydat musi także poruszać się samodzielnie w terenie przy pomocy białej laski, mieć dobrą orientację i rozumieć przestrzeń, w której się znajduje. Nie może być także uzależniony od alkoholu czy innych używek. W obecnym modelu psa może otrzymać osoba, która skończyła 16 lat (wcześniej było to 18 lat), natomiast nie ma ograniczenia górnej granicy wieku. Kandydaci zainteresowani tym, by korzystać z pomocy psa przewodnika, który jest zakupiony i szkolony w ramach finansowania PFRON, muszą posiadać orzeczenie o niepełnosprawności.

Opiekunem psa powinna być osoba aktywna, czyli pracująca lub studiująca, lub aktywna społecznie. Istotne jest, by miała potrzebę wychodzenia z domu, tak by zwierzak miał możliwość pracy. Jest to ważne dlatego, że pies nieustannie wymaga szlifowania swoich umiejętności jako przewodnik. Nie wystarczy, że zostanie raz wyszkolony.

 

Model szkolenia psów przewodników w Polsce

Obecnie wypracowywany jest nowy model szkolenia psów przewodników w Polsce poprzez realizację projektu „Budowa kompleksowego systemu szkolenia i udostępniania osobom niewidomym psów przewodników oraz zasad jego finansowania” realizowanego w ramach programu Dostępność Plus. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jako lider projektu zawarł w 2019 r. umowy z partnerskimi organizacjami pozarządowymi. Są to: Fundacja „Pies Przewodnik”, Fundacja Vis Maior, Polski Związek Niewidomych, Fundacja na rzecz Osób Niewidomych „Labrador – Pies Przewodnik”. Organizacje zajmują się szkoleniem psów przewodników.

W praktyce oznacza to, że osoba, która chciałaby korzystać z tego rodzaju asysty, musi zgłosić się do którejś z wymienionych wyżej organizacji i rozpocząć procedurę starania się o psa.

Projekt finansowany jest z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz współfinansowany z budżetu państwa. Budżet 4-letniego projektu wynosi 12 245 381,50 złotych. W 2020 roku na ten cel zostanie przeznaczone ponad 2,5 miliona złotych.

 

Od czego zacząć

Przede wszystkim należy zgłosić się do jednej z organizacji szkolącej psy przewodniki, np. w Warszawie do Fundacji „Pies Przewodnik” lub Fundacji Vis Maior albo w Poznaniu do Fundacji na rzecz Osób Niewidomych „Labrador – Pies Przewodnik”. Następnie kandydat wypełnia ankietę dotyczącą jego sytuacji życiowej, co ma służyć ocenie, czy będzie mógł odpowiednio współpracować ze swoim zwierzakiem. Odpowiada w niej m.in. na pytania o warunki mieszkaniowe, swoje wyobrażenia pracy z psem, trasy pokonywane na co dzień, samodzielność w poruszaniu się z białą laską, tryb życia, wyobrażenia o opiece nad czworonogiem, dodatkowe schorzenia, które mogą mieć wpływ na poruszanie się z psem. Przykładowa ankieta dostępna jest np. na stronie Fundacji „Pies Przewodnik” http://piesprzewodnik.org.pl/ankieta-dla-osob-ubiegajacych-sie-o-psa-przewodnika/.

Weryfikacją wniosków zajmuje się specjalna komisja. Po przesłaniu ankiety do organizacji jej pracownik kontaktuje się telefonicznie z kandydatem i przeprowadza wstępną rozmowę. Po pozytywnej wstępnej weryfikacji kandydat zapraszany jest na szkolenie informacyjno-kwalifikacyjne, które zazwyczaj trwa od 3 do 5 dni. Zdobywa tam podstawową wiedzę o tym, jak się pracuje z psem i jak się nim opiekować. Odbywa rozmowę z psychologiem oraz kwalifikację z orientacji przestrzennej. Ma także możliwość porozmawiania ze specjalistami, którzy na co dzień pracują z psami. Kandydat może zostać zakwalifikowany do programu po takim szkoleniu od razu bądź warunkowo, jeśli np. musi poprawić swoją orientację przestrzenną lub jak ustabilizuje się jego sytuacja życiowa. W Fundacji „Pies Przewodnik”, dla przykładu, pies nie jest przyznawany osobom, które w najbliższym czasie czekają duże zmiany jak: przeprowadzka do innego miasta, ślub, rozwód, rozpoczęcie studiów. Jest to związane z tym, że pierwsze pół roku opiekowania się psem jest kluczowe, trzeba poświęcić mu dużo uwagi i czasu oraz pracy. Dlatego ważne jest, by sytuacja życiowa kandydata była ustabilizowana. Jednak każda sytuacja, oprócz przestrzegania obowiązujących zasad i regulaminu, jest traktowana indywidualnie.

 

Skąd biorą się psy przewodniki i jak są przygotowywane do pracy

Psy przewodniki kupowane są przez organizacje z miotów z zaufanych hodowli. Trenerzy szkolący czworonogich przewodników wybierają kandydatów na psich rodziców, biorą pod uwagę ich zdrowie i zachowanie, analizując je na podstawie obserwacji i rozmów z hodowcą. Po narodzinach szczeniąt trenerzy obserwują je przez kilka tygodni. W tym czasie eliminuje się z wyboru na psa przewodnika szczenięta lękliwe, niepewne, o słabym zdrowiu. Wybrane maluchy trenerzy obserwują przez kilka tygodni np. ich reakcje na bodźce typu głośne dźwięki, różne podłoża, zachowanie. Najlepiej w roli przewodników sprawdzają się psy psychicznie stabilne, odważne, dobrze reagujące na kontakt.

Wybrane z miotu szczeniaki – kandydaci na psy przewodniki, najpierw przechodzą socjalizację, czyli uczą się wstępnego posłuszeństwa, czystości, przyzwyczajają się do przestrzeni miejskiej, do miejsc użyteczności publicznej, do jeżdżenia komunikacją publiczną, do tłumu, tłoku, do każdych warunków, w których będą pracować z osobą niewidomą.

W tym czasie psy przebywają u wolontariuszy, zazwyczaj ten etap odbywa się od 3. do 12. miesiąca życia, choć to może być zmienne, gdyż zależy to od danego zwierzaka. Wtedy psy uczestniczą w życiu wolontariuszy, tak jak potem będą uczestniczyły w życiu osoby niewidomej. Następnie gdy pies skończy 12-14 miesiąc życia przechodzi szkolenie specjalistyczne, czyli szkolenie umiejętności przewodnika, które przeprowadza już trener. Pies pracuje wtedy w szorkach, specjalnej uprzęży wyposażonej w pałąk, za który jest trzymany. Podczas treningu specjalistycznego uczy się prowadzić osobę niewidomą, skręcać na komendę w prawo i lewo, wskazywać drzwi, windy, przejścia dla pieszych, doprowadzać do różnych miejsc, omijać przeszkody. Następnie jest przekazywany osobie niewidomej, z którą ma pracować, na podstawie umowy użyczenia zawartej z organizacją. Osoba niewidoma przygotowana teoretycznie przechodzi także szkolenie z trenerem. Po wstępnym zapoznaniu się z psem odbywa wspólne lekcje z trenerem, a na końcu zabiera zwierzę do domu. Przedtem osoba niewidoma razem z psem zdaje egzamin. Proces przekazywania psiego pomocnika trwa około dwóch miesięcy.

Pierwsze pół roku jest kluczowe dla pracy z psem przewodnikiem. Trener pozostaje do dyspozycji osoby niewidomej cały czas, służąc radą i pomocą w razie konieczności. Zazwyczaj proces szkolenia psa trwa około dwóch lat. W Polsce najczęściej do tego celu wybierane są labradory i golden retrievery.

Więcej szczegółowych informacji m.in. o szkoleniu psów przewodników w publikacji Fundacji Vis Maior „Wszystko o psie przewodniku” dostępnej na stronie Fundacji. http://fundacjavismaior.pl/wopp/poruszanie-sie-z-psem-przewodnikiem/.

 

Certyfikat psa przewodnika

Pies przewodnik musi posiadać certyfikat, który potwierdza jego status. Otrzymuje go po zakończonym szkoleniu. Dokument ten wydają organizacje, które zajmują się szkoleniem psów. Rejestr podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów potwierdzających status psa asystującego można znaleźć na stronie www.gov.pl.

https://www.gov.pl/web/rodzina/rejestr-podmiotow-uprawnionych-do-wydawania-certyfikatow-potwierdzajacych-status-psa-asystujacego

Certyfikat zawiera m.in.:

• miejsce i datę wydania;
• numer i datę wpisu do rejestru prowadzonego przez Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych;
• rasę, imię oraz datę urodzenia psa;
• imię i nazwisko osoby z niepełnosprawnością, której pies będzie służył;
• podstawę prawną wydania certyfikatu oraz pieczęć i podpis podmiotu wydającego certyfikat;
• numer nadawany przez podmiot prowadzący szkolenie.

 

Obowiązki wobec psa przewodnika

Kandydat, który chce otrzymać psa przewodnika, na wstępnym szkoleniu dowiaduje się, jakie będzie miał obowiązki wobec zwierzęcia. Są one również zapisane w umowie użyczenia, która jest zawierana pomiędzy organizacją a osobą otrzymującą psa. Ma ona obowiązek zapewnić swojemu pupilowi m.in.:

• odpowiednie warunki bytowe,
• właściwe odżywianie, stosownie do wieku psa,
• odpowiednią ilość ruchu,
• odpowiednią ilość zabawy i aktywności,
• bezpieczeństwo,
• fachową opiekę weterynaryjną, w tym szczepienia zgodnie z kalendarzem szczepień.

Osoba otrzymująca psa dostaje także książeczkę zdrowia, uprząż, krótką smycz, kaganiec. Natomiast we własnym zakresie i z własnych środków zapewnia mu wszelkie potrzebne rzeczy, jak np. miski, legowisko, zabawki, smycze, jedzenie oraz opiekę weterynaryjną przez cały czas i w czasie choroby zwierzaka. Osoba, która otrzymała psa, ma obowiązek pracować z nim cały czas, tak by nie utracił on nabytych umiejętności i mógł je wciąż rozwijać.

 

Pies przewodnik a przepisy

Art. 2 pkt. 11 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych definiuje psa asystującego jako „odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, w szczególności psa przewodnika osoby niewidomej lub niedowidzącej oraz psa asystenta osoby niepełnosprawnej ruchowo, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym”.

Ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia zapewnia osobie z psem przewodnikiem lub asystentem wstęp do określonych miejsc. Mowa tu o budynkach i ich otoczeniu:

• przeznaczonych na potrzeby administracji publicznej,
• wymiaru sprawiedliwości,
• kultury,
• oświaty,
• szkolnictwa wyższego, nauki,
• opieki zdrowotnej,
• opieki społecznej i socjalnej,
• obsługi bankowej,
• handlu,
• gastronomii,
• usług,
• turystyki,
• sportu,
• obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub śródlądowym,
• świadczenia usług pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz innych ogólnodostępnych budynków przeznaczonych do wykonywania podobnych funkcji, w tym także budynków biurowych i socjalnych.

Przepisy gwarantują więc osobie niewidomej wstęp do wszystkich budynków użyteczności publicznej, nawet tych niewymienionych w ustawie.

W 2012 r. znowelizowano przepisy, które od tego momentu dają prawo osobom z psem przewodnikiem czy asystentem wejść do parków narodowych, rezerwatów przyrody, na plaże i kąpieliska.

Obowiązkiem osoby, która porusza się z psem przewodnikiem, jest wyposażenie go w uprząż, posiadanie przy sobie certyfikatu oraz aktualnego zaświadczenia o szczepieniach. Nie musi natomiast zakładać psu kagańca czy smyczy.

Konferencja Episkopatu Polski w 2010 r. uregulowała kwestię uprawnionego wprowadzania psów przewodników do kościołów katolickich w całej Polsce.

Znowelizowana ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia wprowadziła art. 59a. Mówi on o tym, mówiąc najprościej, że osoba może w sposób uprawniony wejść do restauracji z psem przewodnikiem.

Regulaminy miast ustalają odrębne zasady co do kwestii sprzątania po swoim pupilu. Dla przykładu w Warszawie właściciele psów asystujących są zwolnieni z usuwania ich odchodów z miejsc wspólnego użytku.

Na podstawie art. 18a pkt 2a ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych osoby z niepełnosprawnością są zwolnione z opłaty od posiadania psa asystującego.

Na podstawie art. 26 ust. 7a pkt. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby niewidome i słabowidzące ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mogą odliczyć od dochodu wydatki poniesione na utrzymanie psa przewodnika, ale nie więcej niż 2280 zł w roku podatkowym. Tego odliczenia mogą też dokonać obywatele, którzy mają na utrzymaniu osobę niewidomą lub słabowidzącą ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Nie ma obowiązku dokumentowania tych wydatków, jednak należy pamiętać, że urząd skarbowy może zażądać dowodów poniesienia wydatków i jednak warto je mieć.

Oczywistym wydaje się fakt, że zgodnie z art. 20a ust. 3 Ustawy o rehabilitacji możliwość korzystania ze swoich uprawnień nie zwalnia osoby z niepełnosprawnością z odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez psa asystującego. Odpowiedzialność ta jest pełna i nie zależy od tego, czy dany czyn był zawiniony, czy też nie.

 

Pies na emeryturze

Pies przewodnik w wieku ośmiu lat zazwyczaj idzie na emeryturę. Jeśli czuje się dobrze, można jego pracę przedłużyć maksymalnie do dziesięciu lat. Po zakończeniu swojej „służby” może on pozostać w domu osoby, z którą pracował, jednak już wtedy nie wykonuje pracy przewodnika. Jeśli nie ma na to warunków, osoba niewidoma może poszukać mu zaprzyjaźnionego domu, np. u rodziny czy przyjaciół, który pies zna, czuje się w nim dobrze i może tam zamieszkać na emeryturze. Jeśli nie ma takiej możliwości, organizacja szkoląca zazwyczaj pomaga wtedy znaleźć nowy dom.

Osoba korzystająca z psa asystującego po jego przejściu na odpoczynek może ponownie ubiegać się o nowego przewodnika, jeśli przestrzegała regulaminu i umowy oraz odpowiednio zajmowała się swoim poprzednim zwierzęciem.

 

Ile to kosztuje

Koszt zakupu i wyszkolenia jednego psa przewodnika szacuje się aktualnie na około 70 tysięcy złotych. W Polsce jest obecnie około 120 takich asystentów; jest to liczba zmienna, gdyż niektóre psy odchodzą na emeryturę, a pracę zaczynają nowo wyszkolone. Kandydat zakwalifikowany do programu otrzymuje wyszkolonego psa bezpłatnie, ale ma obowiązek dbać o niego na własny koszt.

Można szukać organizacji, które szkolą psy poza programem PFRON, na własny koszt. Trzeba jednak pamiętać, że organizacje, które same nie zajmowały się szkoleniem przewodników, zazwyczaj nie certyfikują psów wyszkolonych gdzie indziej.

Agata Pisarska

Kto w Polsce może starać się o psa przewodnika, na jakich zasadach, od czego zacząć, jak wygląda proces przygotowania tego zwierzęcia do pracy z osobą niewidomą – na te i wiele innych pytań związanych z pracą psa przewodnika odpowiadamy krok po kroku w naszym praktycznym poradniku.

 

Kto może mieć psa przewodnika

O psiego przewodnika w Polsce może starać się osoba całkowicie niewidoma lub osoba niewidoma mająca poczucie światła. Według standardów obecnego projektu, w ramach którego szkolone są psy przewodniki, w 2021 r. będzie mogła o niego starać się również osoba słabowidząca. Kandydat musi także poruszać się samodzielnie w terenie przy pomocy białej laski, mieć dobrą orientację i rozumieć przestrzeń, w której się znajduje. Nie może być także uzależniony od alkoholu czy innych używek. W obecnym modelu psa może otrzymać osoba, która skończyła 16 lat (wcześniej było to 18 lat), natomiast nie ma ograniczenia górnej granicy wieku. Kandydaci zainteresowani tym, by korzystać z pomocy psa przewodnika, który jest zakupiony i szkolony w ramach finansowania PFRON, muszą posiadać orzeczenie o niepełnosprawności.

Opiekunem psa powinna być osoba aktywna, czyli pracująca lub studiująca, lub aktywna społecznie. Istotne jest, by miała potrzebę wychodzenia z domu, tak by zwierzak miał możliwość pracy. Jest to ważne dlatego, że pies nieustannie wymaga szlifowania swoich umiejętności jako przewodnik. Nie wystarczy, że zostanie raz wyszkolony.

 

Model szkolenia psów przewodników w Polsce

Obecnie wypracowywany jest nowy model szkolenia psów przewodników w Polsce poprzez realizację projektu „Budowa kompleksowego systemu szkolenia i udostępniania osobom niewidomym psów przewodników oraz zasad jego finansowania” realizowanego w ramach programu Dostępność Plus. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jako lider projektu zawarł w 2019 r. umowy z partnerskimi organizacjami pozarządowymi. Są to: Fundacja „Pies Przewodnik”, Fundacja Vis Maior, Polski Związek Niewidomych, Fundacja na rzecz Osób Niewidomych „Labrador – Pies Przewodnik”. Organizacje zajmują się szkoleniem psów przewodników.

W praktyce oznacza to, że osoba, która chciałaby korzystać z tego rodzaju asysty, musi zgłosić się do którejś z wymienionych wyżej organizacji i rozpocząć procedurę starania się o psa.

Projekt finansowany jest z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz współfinansowany z budżetu państwa. Budżet 4-letniego projektu wynosi 12 245 381,50 złotych. W 2020 roku na ten cel zostanie przeznaczone ponad 2,5 miliona złotych.

 

Od czego zacząć

Przede wszystkim należy zgłosić się do jednej z organizacji szkolącej psy przewodniki, np. w Warszawie do Fundacji „Pies Przewodnik” lub Fundacji Vis Maior albo w Poznaniu do Fundacji na rzecz Osób Niewidomych „Labrador – Pies Przewodnik”. Następnie kandydat wypełnia ankietę dotyczącą jego sytuacji życiowej, co ma służyć ocenie, czy będzie mógł odpowiednio współpracować ze swoim zwierzakiem. Odpowiada w niej m.in. na pytania o warunki mieszkaniowe, swoje wyobrażenia pracy z psem, trasy pokonywane na co dzień, samodzielność w poruszaniu się z białą laską, tryb życia, wyobrażenia o opiece nad czworonogiem, dodatkowe schorzenia, które mogą mieć wpływ na poruszanie się z psem. Przykładowa ankieta dostępna jest np. na stronie Fundacji „Pies Przewodnik” http://piesprzewodnik.org.pl/ankieta-dla-osob-ubiegajacych-sie-o-psa-przewodnika/.

Weryfikacją wniosków zajmuje się specjalna komisja. Po przesłaniu ankiety do organizacji jej pracownik kontaktuje się telefonicznie z kandydatem i przeprowadza wstępną rozmowę. Po pozytywnej wstępnej weryfikacji kandydat zapraszany jest na szkolenie informacyjno-kwalifikacyjne, które zazwyczaj trwa od 3 do 5 dni. Zdobywa tam podstawową wiedzę o tym, jak się pracuje z psem i jak się nim opiekować. Odbywa rozmowę z psychologiem oraz kwalifikację z orientacji przestrzennej. Ma także możliwość porozmawiania ze specjalistami, którzy na co dzień pracują z psami. Kandydat może zostać zakwalifikowany do programu po takim szkoleniu od razu bądź warunkowo, jeśli np. musi poprawić swoją orientację przestrzenną lub jak ustabilizuje się jego sytuacja życiowa. W Fundacji „Pies Przewodnik”, dla przykładu, pies nie jest przyznawany osobom, które w najbliższym czasie czekają duże zmiany jak: przeprowadzka do innego miasta, ślub, rozwód, rozpoczęcie studiów. Jest to związane z tym, że pierwsze pół roku opiekowania się psem jest kluczowe, trzeba poświęcić mu dużo uwagi i czasu oraz pracy. Dlatego ważne jest, by sytuacja życiowa kandydata była ustabilizowana. Jednak każda sytuacja, oprócz przestrzegania obowiązujących zasad i regulaminu, jest traktowana indywidualnie.

 

Skąd biorą się psy przewodniki i jak są przygotowywane do pracy

Psy przewodniki kupowane są przez organizacje z miotów z zaufanych hodowli. Trenerzy szkolący czworonogich przewodników wybierają kandydatów na psich rodziców, biorą pod uwagę ich zdrowie i zachowanie, analizując je na podstawie obserwacji i rozmów z hodowcą. Po narodzinach szczeniąt trenerzy obserwują je przez kilka tygodni. W tym czasie eliminuje się z wyboru na psa przewodnika szczenięta lękliwe, niepewne, o słabym zdrowiu. Wybrane maluchy trenerzy obserwują przez kilka tygodni np. ich reakcje na bodźce typu głośne dźwięki, różne podłoża, zachowanie. Najlepiej w roli przewodników sprawdzają się psy psychicznie stabilne, odważne, dobrze reagujące na kontakt.

Wybrane z miotu szczeniaki – kandydaci na psy przewodniki, najpierw przechodzą socjalizację, czyli uczą się wstępnego posłuszeństwa, czystości, przyzwyczajają się do przestrzeni miejskiej, do miejsc użyteczności publicznej, do jeżdżenia komunikacją publiczną, do tłumu, tłoku, do każdych warunków, w których będą pracować z osobą niewidomą.

W tym czasie psy przebywają u wolontariuszy, zazwyczaj ten etap odbywa się od 3. do 12. miesiąca życia, choć to może być zmienne, gdyż zależy to od danego zwierzaka. Wtedy psy uczestniczą w życiu wolontariuszy, tak jak potem będą uczestniczyły w życiu osoby niewidomej. Następnie gdy pies skończy 12-14 miesiąc życia przechodzi szkolenie specjalistyczne, czyli szkolenie umiejętności przewodnika, które przeprowadza już trener. Pies pracuje wtedy w szorkach, specjalnej uprzęży wyposażonej w pałąk, za który jest trzymany. Podczas treningu specjalistycznego uczy się prowadzić osobę niewidomą, skręcać na komendę w prawo i lewo, wskazywać drzwi, windy, przejścia dla pieszych, doprowadzać do różnych miejsc, omijać przeszkody. Następnie jest przekazywany osobie niewidomej, z którą ma pracować, na podstawie umowy użyczenia zawartej z organizacją. Osoba niewidoma przygotowana teoretycznie przechodzi także szkolenie z trenerem. Po wstępnym zapoznaniu się z psem odbywa wspólne lekcje z trenerem, a na końcu zabiera zwierzę do domu. Przedtem osoba niewidoma razem z psem zdaje egzamin. Proces przekazywania psiego pomocnika trwa około dwóch miesięcy.

Pierwsze pół roku jest kluczowe dla pracy z psem przewodnikiem. Trener pozostaje do dyspozycji osoby niewidomej cały czas, służąc radą i pomocą w razie konieczności. Zazwyczaj proces szkolenia psa trwa około dwóch lat. W Polsce najczęściej do tego celu wybierane są labradory i golden retrievery.

Więcej szczegółowych informacji m.in. o szkoleniu psów przewodników w publikacji Fundacji Vis Maior „Wszystko o psie przewodniku” dostępnej na stronie Fundacji. http://fundacjavismaior.pl/wopp/poruszanie-sie-z-psem-przewodnikiem/.

 

Certyfikat psa przewodnika

Pies przewodnik musi posiadać certyfikat, który potwierdza jego status. Otrzymuje go po zakończonym szkoleniu. Dokument ten wydają organizacje, które zajmują się szkoleniem psów. Rejestr podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów potwierdzających status psa asystującego można znaleźć na stronie www.gov.pl.

https://www.gov.pl/web/rodzina/rejestr-podmiotow-uprawnionych-do-wydawania-certyfikatow-potwierdzajacych-status-psa-asystujacego

Certyfikat zawiera m.in.:

• miejsce i datę wydania;
• numer i datę wpisu do rejestru prowadzonego przez Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych;
• rasę, imię oraz datę urodzenia psa;
• imię i nazwisko osoby z niepełnosprawnością, której pies będzie służył;
• podstawę prawną wydania certyfikatu oraz pieczęć i podpis podmiotu wydającego certyfikat;
• numer nadawany przez podmiot prowadzący szkolenie.

 

Obowiązki wobec psa przewodnika

Kandydat, który chce otrzymać psa przewodnika, na wstępnym szkoleniu dowiaduje się, jakie będzie miał obowiązki wobec zwierzęcia. Są one również zapisane w umowie użyczenia, która jest zawierana pomiędzy organizacją a osobą otrzymującą psa. Ma ona obowiązek zapewnić swojemu pupilowi m.in.:

• odpowiednie warunki bytowe,
• właściwe odżywianie, stosownie do wieku psa,
• odpowiednią ilość ruchu,
• odpowiednią ilość zabawy i aktywności,
• bezpieczeństwo,
• fachową opiekę weterynaryjną, w tym szczepienia zgodnie z kalendarzem szczepień.

Osoba otrzymująca psa dostaje także książeczkę zdrowia, uprząż, krótką smycz, kaganiec. Natomiast we własnym zakresie i z własnych środków zapewnia mu wszelkie potrzebne rzeczy, jak np. miski, legowisko, zabawki, smycze, jedzenie oraz opiekę weterynaryjną przez cały czas i w czasie choroby zwierzaka. Osoba, która otrzymała psa, ma obowiązek pracować z nim cały czas, tak by nie utracił on nabytych umiejętności i mógł je wciąż rozwijać.

 

Pies przewodnik a przepisy

Art. 2 pkt. 11 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych definiuje psa asystującego jako „odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, w szczególności psa przewodnika osoby niewidomej lub niedowidzącej oraz psa asystenta osoby niepełnosprawnej ruchowo, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym”.

Ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia zapewnia osobie z psem przewodnikiem lub asystentem wstęp do określonych miejsc. Mowa tu o budynkach i ich otoczeniu:

• przeznaczonych na potrzeby administracji publicznej,
• wymiaru sprawiedliwości,
• kultury,
• oświaty,
• szkolnictwa wyższego, nauki,
• opieki zdrowotnej,
• opieki społecznej i socjalnej,
• obsługi bankowej,
• handlu,
• gastronomii,
• usług,
• turystyki,
• sportu,
• obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub śródlądowym,
• świadczenia usług pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz innych ogólnodostępnych budynków przeznaczonych do wykonywania podobnych funkcji, w tym także budynków biurowych i socjalnych.

Przepisy gwarantują więc osobie niewidomej wstęp do wszystkich budynków użyteczności publicznej, nawet tych niewymienionych w ustawie.

W 2012 r. znowelizowano przepisy, które od tego momentu dają prawo osobom z psem przewodnikiem czy asystentem wejść do parków narodowych, rezerwatów przyrody, na plaże i kąpieliska.

Obowiązkiem osoby, która porusza się z psem przewodnikiem, jest wyposażenie go w uprząż, posiadanie przy sobie certyfikatu oraz aktualnego zaświadczenia o szczepieniach. Nie musi natomiast zakładać psu kagańca czy smyczy.

Konferencja Episkopatu Polski w 2010 r. uregulowała kwestię uprawnionego wprowadzania psów przewodników do kościołów katolickich w całej Polsce.

Znowelizowana ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia wprowadziła art. 59a. Mówi on o tym, mówiąc najprościej, że osoba może w sposób uprawniony wejść do restauracji z psem przewodnikiem.

Regulaminy miast ustalają odrębne zasady co do kwestii sprzątania po swoim pupilu. Dla przykładu w Warszawie właściciele psów asystujących są zwolnieni z usuwania ich odchodów z miejsc wspólnego użytku.

Na podstawie art. 18a pkt 2a ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych osoby z niepełnosprawnością są zwolnione z opłaty od posiadania psa asystującego.

Na podstawie art. 26 ust. 7a pkt. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby niewidome i słabowidzące ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mogą odliczyć od dochodu wydatki poniesione na utrzymanie psa przewodnika, ale nie więcej niż 2280 zł w roku podatkowym. Tego odliczenia mogą też dokonać obywatele, którzy mają na utrzymaniu osobę niewidomą lub słabowidzącą ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Nie ma obowiązku dokumentowania tych wydatków, jednak należy pamiętać, że urząd skarbowy może zażądać dowodów poniesienia wydatków i jednak warto je mieć.

Oczywistym wydaje się fakt, że zgodnie z art. 20a ust. 3 Ustawy o rehabilitacji możliwość korzystania ze swoich uprawnień nie zwalnia osoby z niepełnosprawnością z odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez psa asystującego. Odpowiedzialność ta jest pełna i nie zależy od tego, czy dany czyn był zawiniony, czy też nie.

 

Pies na emeryturze

Pies przewodnik w wieku ośmiu lat zazwyczaj idzie na emeryturę. Jeśli czuje się dobrze, można jego pracę przedłużyć maksymalnie do dziesięciu lat. Po zakończeniu swojej „służby” może on pozostać w domu osoby, z którą pracował, jednak już wtedy nie wykonuje pracy przewodnika. Jeśli nie ma na to warunków, osoba niewidoma może poszukać mu zaprzyjaźnionego domu, np. u rodziny czy przyjaciół, który pies zna, czuje się w nim dobrze i może tam zamieszkać na emeryturze. Jeśli nie ma takiej możliwości, organizacja szkoląca zazwyczaj pomaga wtedy znaleźć nowy dom.

Osoba korzystająca z psa asystującego po jego przejściu na odpoczynek może ponownie ubiegać się o nowego przewodnika, jeśli przestrzegała regulaminu i umowy oraz odpowiednio zajmowała się swoim poprzednim zwierzęciem.

 

Ile to kosztuje

Koszt zakupu i wyszkolenia jednego psa przewodnika szacuje się aktualnie na około 70 tysięcy złotych. W Polsce jest obecnie około 120 takich asystentów; jest to liczba zmienna, gdyż niektóre psy odchodzą na emeryturę, a pracę zaczynają nowo wyszkolone. Kandydat zakwalifikowany do programu otrzymuje wyszkolonego psa bezpłatnie, ale ma obowiązek dbać o niego na własny koszt.

Można szukać organizacji, które szkolą psy poza programem PFRON, na własny koszt. Trzeba jednak pamiętać, że organizacje, które same nie zajmowały się szkoleniem przewodników, zazwyczaj nie certyfikują psów wyszkolonych gdzie indziej.

Agata Pisarska

Konsultacja merytoryczna: Joanna Witkowska, prezes Fundacji "Pies Przewodnik"

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2018–2021 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 16-03-2020 17:04:41