Podróżuj taniej (część 1) – Krzysztof Wiśniewski

Komunikacja zbiorowa jest dla osób z dysfunkcją wzroku głównym środkiem transportu – nie ma w tym nic odkrywczego, gdyż samodzielne kierowanie samochodem osobowym przez osoby niewidome jest póki co niemożliwe, a przez słabowidzące – bardzo ryzykowne. Są oczywiście ludzie, którzy posiadając orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z symbolem 04–O, wsiadają za kółko. Osobiście nie polecam takich praktyk ze względu na zagrożenie życia, jakie generuje taki kierowca, oraz naruszenie prawa. Być może nasza sytuacja ulegnie zmianie, gdy na drogach pojawią się samochody autonomiczne, a przepisy prawne uregulują kwestię odpowiedzialności za wypadki spowodowane przez takie pojazdy. Na to musimy jednak jeszcze trochę poczekać.

Na razie osoby z dysfunkcją wzroku z powodzeniem mogą korzystać z ulgowych przejazdów komunikacją zbiorową. Przyznam się, że przez pewien czas zastanawiałem się, czy w ogóle warto pisać na ten temat. Jest to przecież jedno z najczęściej wykorzystywanych uprawnień, które na mocy prawa zostało przyznane niewidomym obywatelom naszego kraju. Oprócz podróży w celach wypoczynkowych, krajoznawczych czy hobbistycznych, osoby niewidome jeżdżą do placówek rehabilitacyjnych, medycznych lub ośrodków szkolno-wychowawczych. Przemieszczają się sami lub w towarzystwie przewodników – zarówno ludzi, jak i czworonogów. Zatem, o czym tu pisać, prawda? A jednak nie wszystko okazuje się takie oczywiste.

Do szczegółowego omówienia tego tematu przekonała mnie sytuacja, która miała miejsce kilka miesięcy temu. Jeden z moich przyjaciół, miłośnik opery, zaplanował wyjazd do Poznania na inscenizację „Lohengrina” Richarda Wagnera. W wigilię swojej wyprawy wpadł do mnie na pogawędkę. Głównym tematem spotkania był rzecz jasna wspomniany spektakl. Przyjaciel rozpływał się nad obsadą, opowiedział mi, jak rzadko w Polsce gra się Wagnera i tak dalej. W pewnym momencie zapytałem go, czy nie zapomniał o biletach kolejowych dla siebie i przewodnika. – Co ty, durnia ze mnie robisz? Bilety już dawno zostały kupione i spokojnie leżą w portfelu – obruszył się. – O przysługujących Tobie i przewodnikowi ulgach przy zakupie biletów pamiętałeś? – indagowałem dalej. – Pewnie, że tak. Przy obecnych cenach biletów te 37 procent zniżki to zawsze coś – powiedział. – Jakie 37 procent? Przecież Ty masz stopień znaczny! – przypomniałem. – No i co z tego? – przyjaciel był wyraźnie zaskoczony. – To z tego, że przysługuje Ci zniżka w wysokości 51 procent! – teraz ja nie kryłem swej irytacji. A potem nastała długa cisza, którą przerwało dopiero kilka niewybrednych słów mojego gościa. Jeszcze przy pożegnaniu kumpel nie mógł nadziwić się, jak mógł być takim frajerem.

Tych z Państwa, którzy nie chcą przeżyć podobnego rozczarowania, zachęcam do zapoznania się ze szczegółowym opracowaniem poświęconym ulgom komunikacyjnym. Pierwsza część artykułu zawiera omówienie przepisów regulujących prawo do zniżkowych przejazdów na terenie naszego kraju.

Autobusem i koleją po kolei
Podstawowym aktem prawnym, który reguluje zakres podmiotowy ulgi (innymi słowy – krąg adresatów uprawnionych do zniżkowych przejazdów) oraz przedmiot uprawnienia (czyli rodzaje i wysokość ulg) jest ustawa z dnia 20 czerwca 1992 roku o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami transportu zbiorowego (Dz.U. z 2018 r., poz. 295 ze zm.). Natomiast źródłem prawa, które zawiera wykaz dokumentów potwierdzających prawo do opisanych niżej ulg jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 20 kwietnia 2017 roku w sprawie rodzajów dokumentów poświadczających uprawnienia do korzystania z ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz.U. z 2017 r., poz. 810 ze zm.).

Wszystkie omówione uprawnienia do ulgowych przejazdów koleją przysługują wyłącznie w drugiej klasie. Ustawodawca wyszedł z założenia, że jeśli podróżnego stać na przejazd pierwszą klasą, to widocznie go stać i zniżki będą nie na miejscu.

Omówione poniżej ulgi nie dotyczą również autobusowych połączeń ekspresowych oferowanych przez przewoźników komercyjnych świadczących takie usługi.

Od kogo należy wymagać stosowania ustawowych zniżek? Wspomniana ustawa reguluje uprawnienia do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego w regularnych przewozach osób, wykonywanych przez uprawnionych przewoźników. Za środki publicznego transportu zbiorowego przyjmuje się środki transportu wykorzystywane w transporcie kolejowym lub drogowym, w przewozie o charakterze użyteczności publicznej. Zostały one określone w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym.

Wspomniana ustawa definiuje publiczny transport zbiorowy jako powszechnie dostępny regularny przewóz osób wykonywany w określonych odstępach czasu i po określonej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej.

Z kolei przewóz o charakterze użyteczności publicznej jest określony jako powszechnie dostępna usługa w zakresie publicznego transportu zbiorowego wykonywana przez operatora publicznego transportu zbiorowego w celu bieżącego i nieprzerwanego zaspokajania potrzeb przewozowych społeczności na danym obszarze.

Powyższe definicje przytaczam po to, aby osoby niewidome mogły egzekwować swoje uprawnienia w przypadku, gdy przewoźnik świadczący usługi w ramach publicznego transportu publicznego kwestionuje prawo do zniżki.

Warto pochylić się nad tym zagadnieniem, gdyż skargi osób z dysfunkcją wzroku na nieuczciwych przewoźników zdarzają się dosyć często. Pojawia się wówczas pytanie, gdzie interweniować?

Z pomocą przychodzi wspomniana ustawa o publicznym transporcie zbiorowym. Zawiera ona definicję organizatora publicznego transportu zbiorowego, czyli podmiotu wydającego zgodę na wykonywanie publicznych przewozów pasażerskich. Zatem, organizatorem jest właściwa jednostka samorządu terytorialnego albo minister właściwy do spraw transportu, zapewniający funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze.

Przykładowo, za gminne przewozy pasażerskie odpowiada gmina, natomiast za powiatowe – powiat. Zatem w sytuacji zakwestionowania prawa do ulgi należy zorientować się, na jakim obszarze działa operator transportu publicznego i złożyć na niego stosowną skargę.

Każdy przewoźnik realizujący transport publiczny otrzymuje rekompensatę w związku ze świadczeniem usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego i stosowaniem ulg dla osób niewidomych oraz ich przewodników.

Potwierdzenie tej zasady znajdujemy w ustawie ulgowej. Koszty związane z finansowaniem ustawowych uprawnień do bezpłatnych lub ulgowych przejazdów pokrywane są z budżetu państwa. Samorządy przekazują przewoźnikom wykonującym krajowe autobusowe przewozy pasażerskie oraz przewoźnikom kolejowym dopłaty do tych przewozów z tytułu stosowania obowiązujących ustawowych ulg.

Taniej niż bułka kajzerka
Jeden z moich klientów często przyjeżdżał do mnie, aby zasięgnąć porady prawnej. Zazwyczaj były to długie wizyty, które służyły rozplątywaniu prawniczych węzłów gordyjskich. Nie muszę dodawać, że starszy pan był zawsze w złym humorze.

Na początku 2012 roku znów do mnie zawitał, jednak tym razem radosny jak szczygiełek: – Panie! – zaczął od progu. – Co za niespodzianka. Kupuję rano bilet do stolicy, odliczam tyle, co zawsze, a tu panienka z okienka wydaje mi resztę. Zdziwiony pytam: bilety staniały czy co? A ona, że nie, że od tego roku przysługuje mi zniżka 93 procent. Podziękowałem i szybko odszedłem. Pomyślałem: jeszcze się babka rozmyśli – opowiadał zadowolony.

– Nikt się nie rozmyśli – odparłem ze śmiechem. – Pani kasjerka się nie pomyliła. Proszę posłuchać. Osoba niewidoma ze znacznym stopniem niepełnosprawności, która została zaliczona do dawnej I grupy inwalidzkiej, uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji lub uznana za niezdolną do samodzielnej egzystencji, ma prawo do 93 procent ulgi przy zakupie biletu jednorazowego lub biletu miesięcznego imiennego na pociągi osobowe i zwykłe autobusy. Dlatego zapłacił Pan tylko 7 procent ceny biletu – wyjaśniłem. – Proszę pana, to przecież taniej niż bułka kajzerka w osiedlowym sklepie. To ja tu będę do Was częściej przyjeżdżał – przerwał mój wykład zadowolony klient. – A jaka ulga przysługuje niewidomym takim jak ja w innych pociągach? – zapytał. – Przy przejazdach pozostałymi pociągami, a więc pospiesznymi, ekspresami czy pendolino oraz autobusami przyspieszonymi i pospiesznymi zniżka wynosi 51 procent. Ulga obowiązuje w przypadku zakupu biletu jednorazowego lub biletu miesięcznego imiennego. Zatem osoba ze znaczną dysfunkcją wzroku płaci 49 procent ceny biletu – kontynuowałem wykład. – A co pokazać w razie kontroli? – niestrudzenie dopytywał.

Wyjaśniłem więc, jakie dokumenty poświadczają uprawnienia do korzystania z ulgi 93 oraz 51 procent. Są to:

1) wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia stwierdzający zaliczenie do I grupy inwalidów;
2) wypis z treści orzeczenia: wojskowej komisji lekarskiej, komisji lekarskiej podległej Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji albo Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego albo Szefowi Agencji Wywiadu stwierdzający zaliczenie do I grupy inwalidztwa;
3) orzeczenie lekarza orzecznika ZUS albo wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS stwierdzające całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji albo niezdolność do samodzielnej egzystencji;
4) orzeczenie komisji lekarskiej ZUS stwierdzające całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji albo niezdolność do samodzielnej egzystencji;
5) zaświadczenie ZUS stwierdzające zaliczenie wyrokiem sądu do I grupy inwalidów bądź uznanie niezdolności do samodzielnej egzystencji;
6) wypis z treści orzeczenia lekarza rzeczoznawcy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), stwierdzający niezdolność do samodzielnej egzystencji;
7) wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej KRUS stwierdzający niezdolność do samodzielnej egzystencji;
8) zaświadczenie KRUS stwierdzające zaliczenie wyrokiem sądu do I grupy inwalidów bądź uznanie niezdolności do samodzielnej egzystencji;
9) legitymacja emeryta – rencisty wojskowego wydana przez właściwy organ emerytalny podległy Ministrowi Obrony Narodowej, z wpisem o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa;
10) legitymacja emeryta – rencisty policyjnego wydana przez właściwy organ emerytalny podległy odpowiednio ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Ministrowi Sprawiedliwości albo Ministrowi Obrony Narodowej, z wpisem o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa lub stwierdzającym niezdolność do samodzielnej egzystencji;
11) legitymacja osoby niepełnosprawnej stwierdzająca znaczny stopień niepełnosprawności z powodu stanu narządu wzroku oznaczona symbolem przyczyny niepełnosprawności „04-O”, wystawiona przez uprawniony organ.

Trzeba również pamiętać, że wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, zaświadczenie KRUS stwierdzające zaliczenie wyrokiem sądu do I grupy inwalidów oraz legitymację emeryta – rencisty policyjnego należy pokazać wraz z dowodem osobistym lub innym dokumentem umożliwiającym potwierdzenie tożsamości osoby uprawnionej.

– Dużo tych dokumentów, coś się tam zawsze znajdzie po kieszeniach – skonstatował mój gość, spiesząc się już na pociąg, niewątpliwie ten tańszy.

Umiarkowany stopień, umiarkowane ulgi
Osoba niewidoma z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności zaliczona do dawnej II grupy inwalidzkiej, uznana za całkowicie niezdolną do pracy ma prawo do 37 procent ulgi przy zakupie biletu jednorazowego lub miesięcznego imiennego w przejazdach autobusami i pociągami. Taka osoba zapłaci 63 procent ceny biletu. W przypadku tej grupy wprowadzono jednolitą ulgę na wszystkie rodzaje pociągów i autobusów.

Do korzystania z ulgi 37 procent przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego oraz autobusowego uprawniają dokumenty, które zostały wymienione w pkt 1–10, przy omawianiu zniżki dla osób niewidomych ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Wystarczy, że będą one stwierdzały całkowitą niezdolność do pracy albo inwalidztwo II grupy z powodu stanu narządu wzroku. Ulgę 37 procent potwierdzać będzie również legitymacja osoby niepełnosprawnej stwierdzająca umiarkowany stopień niepełnosprawności z powodu stanu narządu wzroku lub oznaczona symbolem przyczyny niepełnosprawności „04-O”, wystawiona przez uprawniony organ.

Ulga dla przewodnika, czyli jawna niesprawiedliwość
Powyższy śródtytuł pochodzi od zbulwersowanej osoby niewidomej, z którą miałem okazję rozmawiać. Interesariusz nie mógł pogodzić się z faktem, iż przewodnik podróżujący z osobą niewidomą zaliczoną do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności lub pies przewodnik korzysta z 95-procentowej zniżki przy zakupie biletu jednorazowego w czasie przejazdów autobusami i pociągami. Zatem przewodnik płaci zaledwie pięć procent ceny normalnego biletu.

Warto wiedzieć, że przewodnik osoby niewidomej musi mieć ukończone trzynaście lat. Tak nawiasem mówiąc, dobrze, że ustawodawca nie określił wieku psa przewodnika. Ustawa używa pojęcia przewodnik i opiekun.

Dokumentem, dzięki któremu przewodnik osoby niewidomej lub pies przewodnik ma prawo do ulgowego przejazdu, jest dokument osoby niewidomej, której ta osoba asystuje. Niezależnie od tego, czy przewodnik towarzyszy osobie niewidomej ze znacznym czy umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, jego ulga zawsze będzie taka sama w każdym rodzaju transportu publicznego.

Dlaczego przewodnik ma zniżkę większą niż osoba niewidoma? Chcąc znaleźć odpowiedź na tak postawione pytanie, sięgnąłem do dokumentów powstających w czasie prac nad ustawą o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego. Ustawodawca wprowadził tańszy bilet dla przewodnika, aby zachęcić obywateli do większej pomocy osobom niewidomym. Interesowna ta pomoc – powiedziałby ktoś. Ale tak naprawdę wielu z nas ceni tę ulgę, bo łatwiej i przyjemniej przebiega podróż, gdy ktoś nam towarzyszy, więc chętnie zgadzamy się na taką transakcję wiązaną, niejednokrotnie kupując bilet przewodnikowi z własnych pieniędzy.

Dzieci, młodzież i studenci z dysfunkcją wzroku
Niewidome dzieci i młodzież do ukończenia 24. roku życia oraz studenci z dysfunkcją wzroku do ukończenia 26. roku życia mogą skorzystać z 78-procentowej ulgi przy zakupie biletów jednorazowych oraz miesięcznych imiennych na wszystkie pociągi PKP i autobusy.

Jest to ulga przeznaczona na przejazdy z miejsca zamieszkania lub pobytu do wymienionych w ustawie lokalizacji. Ze zniżki tej można korzystać w podróży do przedszkola, szkoły, szkoły wyższej, placówki opiekuńczo-wychowawczej, placówki oświatowo-wychowawczej, specjalnego ośrodka wychowawczego, ośrodka umożliwiającego dzieciom i młodzieży spełnianie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, ośrodka rehabilitacyjno-wychowawczego, domu pomocy społecznej, ośrodka wsparcia, zakładu opieki zdrowotnej, poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, a także na turnus rehabilitacyjny i z powrotem.

Jakie dokumenty należy posiadać, aby skorzystać z ulgi w wysokości 78 procent?

1. W przypadku dzieci i młodzieży uczęszczających do przedszkola, szkoły, szkoły wyższej albo ośrodka lub placówki o charakterze oświatowym będą to:

– legitymacja przedszkolna dla dziecka niepełnosprawnego,

– legitymacja szkolna dla uczniów dotkniętych inwalidztwem lub niepełnosprawnych,

– legitymacja szkolna albo studencka wraz z jednym z dokumentów wymienionych w punkcie 2.

2. dla dzieci i młodzieży nieuczęszczających do przedszkola, szkoły, szkoły wyższej albo ośrodka lub placówki o charakterze oświatowym wymagane jest posiadanie następujących dokumentów:

– legitymacja osoby niepełnosprawnej, która nie ukończyła 16 roku życia, wystawiona przez uprawniony organ,

– legitymacja osoby niepełnosprawnej wystawiona przez uprawniony organ,

– wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia stwierdzający zaliczenie do jednej z grup inwalidów,

– wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS stwierdzający częściową niezdolność do pracy, całkowitą nie zdolność do pracy albo całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji albo niezdolność do samodzielnej egzystencji,

– orzeczenie komisji lekarskiej ZUS stwierdzające częściową niezdolność do pracy, całkowitą niezdolność do pracy albo całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji albo niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Przy przejazdach do i z jednostek udzielających świadczeń zdrowotnych albo pomocy społecznej bądź organizujących turnusy rehabilitacyjne, wraz z jednym z dokumentów, o których mowa wyżej, wymagane jest zaświadczenie (zawiadomienie, skierowanie) określające odpowiednio:

– termin i miejsce badania, leczenia, konsultacji, zajęć rehabilitacyjnych, zajęć terapeutycznych albo pobytu w ośrodku wsparcia, domu pomocy społecznej lub na turnusie rehabilitacyjnym;

– potwierdzenie stawienia się na badania, konsultację, zajęcia rehabilitacyjne, zajęcia terapeutyczne. Wspomniane zaświadczenie, zawiadomienie lub skierowanie, wydaje wskazana placówka.

Ulga dla opiekuna
Ulga 78 procent przy zakupie biletu jednorazowego przysługuje również opiekunowi towarzyszącemu dziecku w drodze do jednej z placówek wymienionych w powyższym paragrafie i z powrotem. Opiekun może także korzystać z tej zniżki, kiedy jedzie po dziecko lub gdy wraca po jego odwiezieniu.

Jeżeli rodzic lub opiekun odbywa podróż razem z dzieckiem, ich uprawnienie poświadczają wskazane wyżej dokumenty podopiecznego. Natomiast jeśli dorosły jest w podróży sam, ale jedzie po dziecko lub wraca po jego odwiezieniu, chcąc skorzystać z ulgi 78 procent, musi posiadać: zaświadczenie wydane przez przedszkole, szkołę, szkołę wyższą, ośrodek lub placówkę o charakterze oświatowym albo placówkę opiekuńczo-wychowawczą (według określonego wzoru) albo zaświadczenie, zawiadomienie, skierowanie (stwierdzające termin i miejsce badania, leczenia, konsultacji, zajęć rehabilitacyjnych, zajęć terapeutycznych albo pobytu w ośrodku wsparcia, potwierdzające stawienie się na badania, konsultację, zajęcia rehabilitacyjne, zajęcia terapeutyczne).

Zniżka na sto procent
Ustawodawca nie zapomniał o najmłodszych pasażerach komunikacji publicznej. Dzieci do czterech lat korzystają z ulgi 100 procent przy przejazdach koleją oraz przy przejazdach środkami zbiorowej komunikacji autobusowej, jeśli nie zajmują oddzielnego miejsca. Zatem maluch powinien grzecznie siedzieć na kolanach.

Warto jeszcze wspomnieć, że dzieci do ukończenia 16. roku życia posiadające orzeczenia o niepełnosprawności jadące w innych celach niż przewidziano w przypadku ulgi 78 procent nie posiadają szczególnych uprawnień. Mogą – jak pełnosprawne dzieci – korzystać z ulgi 37 procent we wszystkich rodzajach transportu publicznego. Mimo, iż wielokrotnie zwracano uwagę właściwego ministerstwa na pominięcie tej grupy osób z dysfunkcją wzroku, apele o naprawienie ustawowej luki pozostały bez odpowiedniej reakcji.

W drugiej części opracowania zajmę się transportem międzynarodowym oraz problematyką zakupu biletów, zajmowania miejsc siedzących i komunikacji miejskiej.

Krzysztof Wiśniewski

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2021–2024 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 02-03-2022 11:13:10