Na ratunek psychice – Małgorzata Gruszka

Korzystanie z pomocy psychologicznej, psychiatrycznej czy psychoterapeutycznej nie jest oznaką słabości, niedostosowania do życia czy nienormalności. Przeciwnie: świadczy o umiejętności samoobserwacji, odwadze i chęci świadomego zadziałania na rzecz polepszenia jakości własnego życia! Profesjonalna pomoc, o której tu piszę, w przeważającej większości przypadków jest skuteczna i w jakiejś mierze zmienia życie na lepsze. Zmienia, ale pod jednym warunkiem, mianowicie takim, że z niej skorzystamy…

Kiedy nie radzimy sobie z jakąś dolegliwością fizyczną, udajemy się po pomoc do fachowca, czyli lekarza właściwej specjalności. Robimy to, gdy nasze pomysły i możliwości na zaradzenie jakiemuś kłopotowi dotyczącymi zdrowia fizycznego okazują się niewystarczające.

Z trudnościami natury psychicznej też próbujemy radzić sobie sami. Nierzadko kończy się to sukcesem, bo wszyscy mamy możliwości i zasoby potrzebne do tego, by świadomie wpływać na swój nastrój.

Ale gdy to, jak czujemy się ze sobą, przez dłuższy czas nie daje zadowolenia, gdy widzimy, że nasze samopoczucie zdecydowanie różni się od samopoczucia innych ludzi, gdy z powodu dysfunkcji wzroku przeżywamy trudności psychiczne i sami nie umiemy im zaradzić – warto skorzystać ze wsparcia profesjonalistów przygotowanych do tego, by pomagać człowiekowi w takich sytuacjach. Bo przecież nie tylko nasze ciało, ale również psychika wymaga czasami „podleczenia”.

Gdy pojawia się obrzęk na nodze, zastanawiamy się, czy udać się do internisty, chirurga naczyniowego czy flebologa. A kiedy boli „dusza”? Czy wiemy, którego specjalistę wybrać? 

Psycholog
Jak zapewne Państwo wiedzą, mianem tym określa się specjalistę, który ukończył studia wyższe magisterskie na kierunku psychologia. Posiada on wiedzę o intelektualnym, emocjonalnym i behawioralnym funkcjonowaniu człowieka.

Funkcjonowanie intelektualne opiera się na procesach poznawczych, takich jak na przykład myślenie, wnioskowanie, pamięć czy uwaga. Emocjonalne polega na doświadczaniu i radzeniu sobie z całą gamą różnorodnych odczuć, z których podstawowe to: radość, smutek, strach i złość. Behawioralna sfera naszego funkcjonowania to reakcje, które widać na zewnątrz, a więc zachowania podejmowane pod wpływem myśli i emocji.

Podczas studiów psychologicznych nabywa się wiedzę o rozwoju człowieka, jego osobowości, zaburzeniach psychicznych i stosowanych w nich interwencjach. Studia psychologiczne przygotowują do badania/diagnozowania różnych obszarów psychiki za pomocą standardowych testów, skal i kwestionariuszy.

Wiedza o psychicznym funkcjonowaniu człowieka wciąż rozbudowuje się i poszerza. Obecnie psycholog może rozwijać i doskonalić się w jednej z bardzo wielu gałęzi tej nauki. Może być na przykład: psychologiem dziecięcym, psychologiem rodziny, psychologiem transportu, psychologiem pracy, psychologiem sportu czy psychologiem biznesu. Warto pamiętać, że jest również taki specjalista jak psycholog rehabilitacji, który udziela wsparcia osobom z niepełnosprawnościami. Z kolei psycholog kliniczny zajmuje się wstępnym diagnozowaniem i wspieraniem osób zmagających się z zaburzeniami nastroju, osobowości i zachowania. Psycholodzy kliniczni pracują w poradniach zdrowia psychicznego, a także na oddziałach psychiatrycznych.

Tych specjalizacji jest mnóstwo i trudno byłoby je wszystkie wymienić w jednym artykule. Uogólniając, studia psychologiczne dają uprawnienia do diagnozowania stopnia rozwoju, inteligencji, trudności i zaburzeń psychicznych dzieci, młodzieży i dorosłych. Uprawniają do konsultacji i poradnictwa w różnych obszarach działalności człowieka.

Indywidualne i grupowe spotkania z psychologiem pomagają w radzeniu sobie z różnymi problemami, również tymi, które wynikają ze słabszego wzroku lub z braku widzenia. Rolą psychologa jest także pomaganie we wdrażaniu pożądanych zmian.

Psychiatra
To osoba, która po medycznych studiach wyższych trwających sześć lat kończy pięcioletnią specjalizację w zakresie psychiatrii. Zadaniem tego specjalisty jest diagnozowanie i leczenie zaburzeń psychicznych wymagających stosowania farmakoterapii. Psychiatra jest jedynym lekarzem uprawnionym do dobierania leków łagodzących lub eliminujących objawy zaburzeń psychicznych. Leki te nazywamy psychotropowymi, a przyjmują je osoby zmagające się na przykład z depresją, chorobą afektywną dwubiegunową, schizofrenią, nerwicą czy zaburzeniami lękowymi.

Wbrew powszechnie panującej opinii leki psychotropowe nie uzależniają; dobrze dobrane regulują wytwarzanie neuroprzekaźników w mózgu, dzięki czemu umożliwiają optymalne funkcjonowanie osobom doświadczającym poważnych i niemożliwych do pokonania we własnym zakresie problemów natury psychicznej.

Neuroprzekaźniki to substancje bezpośrednio wpływające na nasz nastrój, chęć do działania i ogólne samopoczucie psychiczne. Na to, jak wytwarzane są i jak działają neuroprzekaźniki w naszym mózgu, nie mamy żadnego wpływu. Warunkiem możności oddziaływania na swój nastrój, aktywność i samopoczucie jest równowaga neuroprzekaźnikowa. W przypadku niektórych osób można uzyskać ją jedynie poprzez regulację farmakologiczną i regularne korzystanie z pomocy psychiatrycznej.

Ale psychiatra nie zajmuje się jedynie przepisywaniem leków psychotropowych. Do zadań tego specjalisty należy regularne przeprowadzanie szczegółowego wywiadu z pacjentem, psychoedukacja osoby korzystającej z pomocy oraz współpraca z jej rodziną. Do psychiatry należy udać się wówczas, gdy samopoczucie psychiczne ulega nagłej i niekorzystnej zmianie:
– zauważamy, że niemal cały czas jesteśmy przygnębieni, źli, przerażeni lub obojętni na wszystko;
– nagle przestajemy porozumiewać się z otoczeniem;
– nie wiemy, co się z nami dzieje i dlaczego czujemy się i zachowujemy inaczej niż dotychczas.

Terapeuta
Nazwa ta jest bardzo ogólna i bywa stosowana w różnych przypadkach. Może być to tytuł roboczy nadawany osobom będącym w trakcie szkoleń z zakresu psychoterapii i niemającym jeszcze certyfikatu końcowego upoważniającego do posługiwania się tytułem „psychoterapeuta”.

Określenie „terapeuta” nabiera konkretnego znaczenia wraz z dodawanymi do niego przedrostkami lub słowami. Mamy więc na przykład fizjoterapeutę skupiającego się na rehabilitacji ruchowej, terapeutę SI, czyli specjalistę w zakresie integracji sensorycznej, muzykoterapeutę, którego zadaniem jest poprawa stanu psychicznego poprzez właściwy dobór muzyki, czy psychoterapeutę zajmującego się długofalowym i głębszym działaniem na psychikę drugiego człowieka. 

Psychoterapeuta
To osoba, która ukończyła specjalistyczne kursy lub szkołę psychoterapii. Kształcenie i szkolenie się w tej dziedzinie możliwe jest po ukończeniu studiów wyższych na kierunkach związanych z pomocą człowiekowi, takich jak psychologia, pedagogika czy resocjalizacja. Psychoterapeutami bywają też lekarze psychiatrzy, którzy ukończyli stosowne szkolenia.

Szkolenie w zakresie psychoterapii trwa cztery lata, podczas których wymagane jest uczestnictwo w określonej ilości godzin szkoleniowych, praca nad sobą i praktyka w danym nurcie.

Podstawowe kierunki psychoterapii to:
– nurt psychoanalityczny – długoterminowa, wieloletnia pomoc psychologiczna polegająca na analizowaniu i interpretowaniu przez specjalistę treści ujawnianych przez pacjenta w celu dotarcia do nieuświadomionych źródeł problemów i złagodzenia związanego z nimi cierpienia;
– nurt psychodynamiczny – długoterminowa, kilkuletnia pomoc psychologiczna, której podstawową metodą jest analizowanie przeszłości pacjenta i jej wpływu na jego aktualne życie w myśl założenia, że dotarcie do przyczyny problemów i przepracowanie jej pomaga w ograniczaniu ich wpływu na aktualne życie;
– nurt poznawczo-behawioralny – krótkoterminowa, kilkumiesięczna pomoc psychologiczna, bazująca na stopniowym uświadamianiu pacjentowi wpływu własnych przekonań o sobie, ludziach i świecie na samopoczucie i zachowanie, a także na rozróżnianiu przekonań konstruktywnych i destrukcyjnych;
– nurt humanistyczny – krótkoterminowa, kilkumiesięczna pomoc psychologiczna polegająca na partnerskiej rozmowie z pacjentem nazywanym klientem, który ma możliwości i zasoby potrzebne do tego, by lepiej funkcjonować i radzić sobie z życiem. Zadanie terapeuty polega jedynie na dostrzeżeniu, wydobyciu, uświadomieniu klientowi i wzmocnieniu jednych i drugich.

Nurtów tych jest o wiele więcej, bo nie ma jednej właściwej ścieżki pomocy i zestawu metod, które odpowiadałyby każdemu, trzeba znaleźć własną drogę. Jednak niezależnie od tego, którą z nich wybierzemy, psychoterapia polega na systematycznym spotykaniu się z drugim człowiekiem i umiejętnym prowadzeniu rozmowy z wykorzystaniem technik charakterystycznych dla danego nurtu.

Ale nie owe metody, ani nawet nie nurt, są tu najważniejsze. Kluczową rolę w psychoterapii odgrywa bowiem relacja terapeutyczna, która jest budowana stopniowo podczas kolejnych spotkań. W dobrej relacji terapeutycznej pacjent (klient) czuje, że specjalista go słucha, rozumie, interesuje się nim, traktuje poważnie, akceptuje i szanuje. Ma poczucie, że terapeuta jest po jego stronie: że go nie osądza, nie ocenia i nie krytykuje. Zamiast tego cierpliwie towarzyszy pacjentowi i pomaga w procesie wprowadzania pożądanych przez niego zmian.

Gdy tracimy wzrok
Dysfunkcja wzroku, jak każda niepełnosprawność, nie pozostaje bez wpływu na psychikę. Wpływ ten zależy między innymi od tego, kiedy, jak szybko i w jakim zakresie straciło się możliwość widzenia. Osoby z dysfunkcją wzroku, w mniejszym lub większym zakresie, doświadczają ograniczeń swobody osobistej, zależności od otoczenia, problemów z komunikacją, przemieszczaniem się czy realizacją celów zawodowych. Radzenie sobie z konsekwencjami niepełnosprawności jest oczywiście sprawą indywidualną. Części z nas do zmagania się z psychologicznymi skutkami dysfunkcji wzroku wystarcza wsparcie otoczenia: partnerów życiowych, rodziców lub innych członków rodziny, przyjaciół, współpracowników czy znajomych.

Bywa i tak, że utrata wzroku – zwłaszcza ta nagła i niespodziewana – wywołuje poważny kryzys psychiczny. Ze stanem tym mamy do czynienia wówczas, gdy osoba, która częściowo lub całkowicie straciła wzrok, wycofuje się z życia, jest przygnębiona, nie podejmuje żadnych aktywności, nie interesuje się otoczeniem i skupia tylko na tym, czego już nie ma. Jeśli mimo upływu czasu sytuacja nie poprawia się, wskazana jest wizyta u psychologa.

Wsparcie psychiatryczne potrzebne jest wówczas, gdy konsekwencją dysfunkcji wzroku jest poważne zaburzenie psychiczne, takie jak depresja, nerwica czy zaburzenia lękowe.

Skuteczną pomocą w lepszym funkcjonowaniu mimo dysfunkcji wzroku może być także psychoterapia.

Warto dodać, że psychoterapeuta, psycholog czy psychiatra pomagający osobom niewidzącym i słabowidzącym nie musi być specjalnie przygotowany i posiadać wiedzy tyflologicznej. Osoby udzielające tego typu profesjonalnego wsparcia przygotowane są do tego, by poznawać i rozumieć specyficzne problemy swoich rozmówców, niezależnie od tego, z czego wynikają trudności i z czym są związane.

Gdzie po pomoc?
Pomoc psychologiczna, psychiatryczna i psychoterapeutyczna dostępna jest w dwóch wariantach: darmowym i płatnym. Ten pierwszy oferują wszelkiego rodzaju poradnie, ośrodki, szpitale i gabinety, w których realizowane są usługi zakontraktowane z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Bezpłatną pomoc można też uzyskać w różnego rodzaju organizacjach pozarządowych działających na rzecz poszczególnych środowisk. Jest to często tymczasowe wsparcie proponowane w ramach różnych projektów, na przykład finansowanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Na stronie PFRON opublikowano listę fundacji i stowarzyszeń, które oferują tego rodzaju świadczenia w ramach zadań zleconych: https://www.pfron.org.pl/instytucje/samorzady/szczegoly/news/bezplatna-pomoc-psychologiczna-dla-osob-niepelnosprawnych-sprawdz-gdzie-znajdziesz-wsparcie.

Specyficznym rodzajem bezpłatnych usług pomocowych są telefony zaufania.

Wybierając numer 119 123, dodzwonimy się do kryzysowego telefonu zaufania dla osób poszukujących bezpośredniego kontaktu z psychologiem i wsparcia w różnych sytuacjach życiowych.

Z kolei pod numerem 509 767 689 lub 601 449 364 działa niewidzialna linia – telefon zaufania dla osób tracących wzrok, który obsługują osoby niewidome – Grzegorz Dudziński i Henryk Migdalski. Nie są oni psychologami, ale dzielą się własnym doświadczeniem i udzielają cennych wskazówek dotyczących tego, jak sobie radzić w sytuacji, kiedy nasze widzenie się pogarsza.

Czasami musimy lub chcemy umówić się na wizytę prywatnie. Płatne usługi psychologiczne, psychiatryczne i psychoterapeutyczne oferują różne centra, ośrodki i gabinety w całym kraju. Namiary na tego typu pomoc bez problemu znajdziemy w Internecie. Zastanówmy się też, czy nie mamy w swoim otoczeniu zaufanej osoby, która może nam podpowiedzieć, gdzie zwrócić się po wsparcie. Bo najważniejszy jest ten pierwszy krok…

Małgorzata Gruszka

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2021–2024 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 22-12-2021 21:27:16