Jak się komunikować z kosmitami, czyli model DISC w praktyce - Agnieszka Mikołajewska

Czasem mamy wrażenie, rozmawiając z ludźmi, że powinniśmy znać jeszcze jakiś inny język – dokładnie ich swoisty język, żeby się z nimi porozumieć, bo nasza rozmowa nie układa się, nie możemy znaleźć wspólnej płaszczyzny, nasze intencje są zupełnie inaczej odbierane, czujemy się, jakbyśmy rozmawiali z kosmitami… Brzmi znajomo? Jestem pewna, że każdy z nas ma na koncie takie doświadczenie – bo każdy z nas tworzy mikrokosmos, ma swoją unikalną kombinację sposobu myślenia, świata wartości czy przekonań, filtrów, jakie nakładamy, aby ten świat zobaczyć i zrozumieć. I jak takie mikrokosmosy spotykają się, nie mając konkretnych narzędzi albo odpowiednio rozwiniętej intuicji czy świadomości, jak dotrzeć do drugiego mikrokosmosu – katastrofa może być nieunikniona.

Tutaj z pomocą przychodzi nam nauka. Człowiek fascynował naukowców już od czasów Arystotelesa i zapewne jeszcze długo nie będziemy mieć odpowiedzi na wszystkie pytania, jednak sporo już wiemy. Jeśli chodzi o efektywną komunikację, badacze opracowali kilka modeli zachowań, dzięki którym możemy bardziej zrozumieć pewne mechanizmy i usprawnić sposób, w jaki się porozumiewamy. W tym artykule chciałabym przybliżyć tylko jeden z takich modeli, a mianowicie model stylu zachowań o nazwie Extended DISC. Został on wykorzystany w zrealizowanym niedawno projekcie „Droga do integracji i samodzielności osób niewidomych i słabowidzących” Fundacji Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt”. W ramach projektu uczestnicy otrzymali raporty DISC wygenerowane przez firmę Extended Tools Polska, dzięki czemu mogli dowiedzieć się o swoich stylach zachowań i preferencjach w komunikacji z innymi. Bazując na opiniach samych tylko uczestników, model DISC jest bardzo użytecznym narzędziem wspierającym nie tylko samoświadomość, ale też wiedzę o innych, a to zdecydowanie ułatwia kontakty międzyludzkie. Wiele osób zwróciło także uwagę na to, że wiedza o różnych stylach zachowań i komunikacji, jaką oferuje model DISC, powinna być rozpowszechniana jak najwcześniej, wśród osób młodych, niemających jeszcze doświadczenia, szukających swojej ścieżki zawodowej i miejsca w życiu, ponieważ poznając siebie lepiej, mogliby podejmować bardziej świadome decyzje. Należy dodać, że Extended DISC jest wykorzystywany na całym świecie od ponad 40 lat, w tym w Polsce od prawie 20, zatem baza danych jest już tak szeroka, że można bez wątpliwości określić algorytmy stosowane do generowania raportów jako rzetelne i wiarygodne.

Co to jest model stylu zachowań Extended DISC i co mierzy

Model Extended DISC jest prostym modelem identyfikującym podstawowe typy zachowań w celu ułatwienia interakcji między ludźmi, gdyż bada nasze naturalne (spontaniczne) preferencje zarówno w sytuacjach normalnych, jak i pod wpływem stresu. Ten model jest rozszerzony (extended), gdyż pokazuje również nasz poziom motywacji, czy obecnie wykorzystujemy nasz potencjał, czy nie, czy zachowujemy się zwykle w sposób dla nas naturalny (czyli najbardziej komfortowy), czy raczej mamy tendencje lub aktualną potrzebę adaptacji i stosujemy inne zachowania, niż te, które leżą w naszej naturze. Wygenerowany raport jest świetnym materiałem do refleksji własnej i dyskusji z tymi, którzy najlepiej nas znają – zawsze warto się przejrzeć w oczach innych i zobaczyć, czy to, co o sobie myślimy, jest spójne z tym, jak widzą nas najbliżsi.

Czego nie mierzy ten model? Model DISC jest narzędziem służącym do obserwacji i analizowania zachowania, a nie do analizowania pełnej osobowości danej osoby czy jej poziomu inteligencji. Nie klasyfikuje również ludzi na dobrych lub złych ani na mniej lub bardziej zdolnych, nie mierzy ani wiedzy, ani umiejętności zawodowych.

Podstawowe założenie jest takie, że żaden ze stylów zachowań nie jest ani lepszy, ani gorszy, każdy niesie ze sobą potencjał, ale i konkretne wyzwania, o których będzie mowa poniżej – im bardziej jesteśmy siebie świadomi, tym łatwiej jest nam pokonywać nasze ograniczenia i słabości, a tym samym budować na swoich mocnych stronach.

Jest to jedna z głównych zasad modelu DISC:

Buduj na swoich mocnych stronach, wykorzystuj swój potencjał, a nie skupiaj się na swoich słabościach.

Tutaj ważna uwaga: wykorzystuj swoje mocne strony, ale ich nie nadużywaj. Jak zobaczymy później, nadużywając swoich zalet sprawiamy, że paradoksalnie stają się one naszymi wadami.

Zanim przejdę do omawiania czterech stylów zachowań modelu DISC, należy jeszcze wspomnieć o jednej fundamentalnej zasadzie. Jest takie powiedzenie, że należy traktować innych tak, jak sami chcemy być traktowani. I to jest bardzo istotne i prawdziwe, jeśli chodzi o uczciwość, szczerość czy szacunek. Jednak w komunikacji interpersonalnej ta zasada często nie działa, właśnie dlatego, że każdy z nas jest trochę inny i ma inne preferencje – robimy wszyscy podobne rzeczy w trochę inny sposób, i komunikujemy się w trochę inny sposób. Stąd w modelu DISC mówi się o platynowej zasadzie, która idzie o krok dalej:

Traktuj innych tak, jak oni chcą być traktowani.

Przykład? Jeśli ktoś lubi zachowywać dystans fizyczny, nie dotykaj go na siłę, jeżeli ktoś nie ma ochoty w danym momencie rozmawiać, nie zmuszaj go na siłę itp., itd.: chodzi tutaj o uszanowanie preferencji drugiej osoby, wczucie się w jej potrzeby, wykazanie się empatią. Ok, ktoś powie, a co ze mną? Dlaczego ja muszę się dostosowywać? Nie, nie musisz – nic nie musisz w życiu, musisz tylko oddychać, spać i jeść (przy czym dwa ostatnie punkty w różnej kolejności), a wszystkie inne rzeczy MOŻESZ zrobić, jeśli się na nie zdecydujesz. Zatem jeżeli chcesz się porozumieć z inną osobą, możesz się zdecydować, że wykażesz się empatią i zrozumieniem, a jeśli sam będziesz chciał być inaczej potraktowany, to powiesz wprost innej osobie, co Ty lubisz, a czego nie lubisz, bo do tego masz prawo, jak każdy z nas. Mamy prawo mieć własne preferencje, własne potrzeby i je wyrażać. Mamy prawo być odrębnymi jednostkami i być sobą – jak mówi powiedzenie: bądź sobą, bo wszystkie inne role już dawno zostały obsadzone…

Na czym polega model DISC

Na podstawie badań Carla Junga, William Marston w książce „Emocje zwykłych ludzi” opisał typy ludzkich zachowań jeszcze w latach dwudziestych XX wieku, co z kolei było bazą do opracowania modelu DISC – prostego, czteroczęściowego schematu, dzielącego ludzi według ich preferencji w sposobie postrzegania otaczającego świata i reagowania na niego.

I tak po jednej stronie mamy te osoby, które odbierają świat za pomocą zmysłów, opierają się na swoich obserwacjach i postrzeganiu, raczej są refleksyjni i powściągliwi, a po drugiej tych, którzy są intuicyjni, spontaniczni i ich wiedza pochodzi „gdzieś ze środka”, oni po prosu wiedzą, działają błyskawicznie, szybko werbalizują to, co myślą.

Drugi podział przebiega na linii rozumowanie-emocje, lub inaczej, koncentracja na zadaniu versus koncentracja na ludziach. Jedne osoby będą bardziej ufać swoim emocjom, sercu, temu, co czują, a inne swojemu rozumowemu myśleniu, logice, intelektowi.

Rzadko spotykamy w naturze czyste typy, z reguły jesteśmy gdzieś pośrodku, z inklinacją w stronę jednego lub drugiego końca skali. Jeśli dobrze przyjrzymy się tej typologii, to zobaczymy, że odzwierciedla ona pracę naszego mózgu, pracę prawej i lewej półkuli. Jednak taka typologia nie ogranicza nas – jak wiemy, człowiek może korzystać w pełni ze swojego potencjału, jeśli potrzebuje, może dostosować się do różnych sytuacji, jest w stanie się adaptować. Czasem takie przystosowanie będzie wymagało więcej energii, będzie trudniejsze, a w innych przypadkach przyjdzie nam łatwiej. Jednak w swojej naturze najbliższy nam będzie jeden czy dwa typy zachowania, do nich będziemy wracać, gdy będziemy bardzo podekscytowani lub (częściej) – pod wpływem stresu.

Style zachowań w modelu DISC: potencjał, talenty, wyzwania

Skrót DISC pochodzi od pierwszych liter angielskich słów, określających dany styl zachowań – tutaj spróbujemy znaleźć także polskie odpowiedniki. Każdemu typowi przypisano odpowiedni kolor, kojarzący się z danym zachowaniem.

STYL D – dominujący (dominant), odpowiada mu kolor czerwony

Stylowi D przypisuje się kolor czerwony, gdyż kojarzy się on z energią, spontanicznością, intuicją, współzawodnictwem. I taki jest pan czy pani D: potrzebuje zmiany, nastawiony jest zadaniowo, ceni sobie konkrety, wyniki, logiczne argumenty, rozsądne myślenie, nie traci głowy w trudnych sytuacjach (takie sytuacje uznaje za wyzwania, którym należy stawiać czoła), zwykle jest pewny siebie, stanowczy, niezależny, łatwo podejmuje decyzje. Jeśli wszystkie 4 typy ułożymy w kwadracie, taki styl będzie znajdować się w przestrzeni pomiędzy MYŚLENIEM a INTUICJĄ: będzie ekstrawertyczny, nastawiony na zadania. To nieoceniony styl w sytuacjach trudnych, gdzie trzeba szybko i sprawnie działać.

Z tego wynikają ograniczenia i wyzwania stylu D. Najważniejsza dla osób o takim typie zachowań jest kontrola, ją boją się utracić najbardziej. Potrzebują wiedzieć, co się dzieje, czy i kiedy dane zadanie będzie wykonane. Nie wchodzą często w niuanse, nie wyczuwają dobrze subtelnych emocji, bo są konkretni. Stąd mogą wydawać się zbyt przytłaczający i nie rozumiejący innych, chwilami nawet aroganccy. Zatem świadoma osoba o stylu D będzie uczyła się bardziej odpuszczać kontrolę, więcej ufać najbliższym, pracować nad swoimi umiejętnościami komunikacyjnymi i starać się panować nad emocjami, nie będzie narzucać swojego zdania innym, przestanie nimi zarządzać, a nauczy się prawdziwie słuchać.

Komunikując się z osobą reprezentującą styl D, bądźmy konkretni, mówmy wprost, zwięźle i na temat, nie skupiajmy się na szczegółach, ale też nie zakładajmy, że taka osoba odczyta między linijkami, o co nam chodzi, czy jak się czujemy. Nie bierzmy do siebie tego, co mówi – dominujący często nie ma intencji, żeby nas ranić, on po prostu rzadko zagłębia się w niuanse emocji – raczej chce osiągnąć konkretny cel, wykonać zadanie, zdobyć potrzebne informacje.

Jeśli mielibyśmy wybrać jakiegoś przedstawiciela ze świata ptaków, który miałby reprezentować styl D, byłby to orzeł – wysoko mierzy, działa w pojedynkę, jest urodzonym liderem, zwycięzcą.

Styl I – inspirujący (inspiring), odpowiada mu kolor żółty

W świecie ptaków styl I to kolorowe, głośne, wesołe, pełne energii papugi. Wszyscy znamy takie osoby, mówimy o nich „dusza towarzystwa”, „sypie żartami jak z rękawa”, „lubi być na świeczniku”, „wszystkich zna”. Tak, inspirujący w centrum zainteresowania czują się jak ryba w wodzie – nie mają kłopotu z występowaniem przed publicznością, z komunikowaniem się, często budują sieci kontaktów, lubią ludzi, są towarzyscy, otwarci i kreatywni, potrafią mieć wpływ na innych, uwielbiają wszystko, co optymistyczne, pozytywne, kierują się INTUICJĄ i EMOCJAMI. W grupie inspirujący zadbają o dobrą atmosferę i będą niewyczerpanym źródłem pomysłów.

Ciemniejszą stroną stylu I jest fakt, iż inspirujący boją się utracić zainteresowanie innych, nie znoszą być ignorowani, nie mieć wpływu. Często są dobrymi rozmówcami, ale w ekstremalnych przypadkach mogą być męcząco gadatliwi. Mają skłonności do przesady, zbytniego uogólniania, ignorowania szczegółów czy skupiania się na sobie, trudno im przyjmować negatywne informacje, szczególnie krytykę własnej osoby, raczej unikają trudnych tematów. Czasem działają zbyt pochopnie, mogą obiecać wiele, a potem nie wywiązywać się, gdyż działają spontanicznie, pod wpływem chwili. Ich wyzwaniem zatem będzie dawanie sobie więcej czasu na świadome decyzje, szczególnie w sprawach ważnych, nieuleganie emocjom w każdej sytuacji, nauczenie się zdrowego dystansu do siebie.

Aby efektywnie komunikować się z osobami o stylu I, należy przede wszystkim zadbać o swobodną, przyjazną atmosferę, okazać uznanie, nie pomijać takiej osoby, przeznaczyć czas na pogawędkę, nie przechodzić od razu do sedna, umieć mówić o osobach i uczuciach.

Styl S – stabilny (stable), odpowiada mu kolor zielony

Każdy z nas spotkał osobę, która od pierwszej rozmowy wzbudziła nasze zaufanie, empatycznie wysłuchała, czy chętnie zaoferowała pomoc, a przy tym była spokojna i zrównoważona. Zapewne była to osoba o stylu S. Mówimy o takich ludziach „siła spokoju” czy „można na nim/na niej polegać jak na Zawiszy”, „ma serce na dłoni”. Taka osoba jest świetnym współpracownikiem, dba o innych w grupie, ma przyjazne, spokojne podejście, zawsze solidnie wykona swoje zadanie, będzie systematyczna. Ważna jest dla niej tradycja i bezpieczeństwo. Zieloni świetnie sprawdzają się w zawodach, gdzie trzeba o kogoś zadbać, pomóc, wysłuchać. Typ S jest REFLEKSYJNY, obserwujący oraz kieruje się EMOCJAMI, jest nastawiony na ludzi.

Zalety, jeśli przesadzimy z ich intensywnością, niestety mogą stać się naszymi wadami. W przypadku osób o stylu S dawanie bezpieczeństwa innym i silna potrzeba stabilności może być hamulcem – takie osoby obawiają się zmian, będą ostrożne, nie będą chętnie podejmować ryzyka, raczej dążą do zachowania status quo. Ich świetna umiejętność słuchania może doprowadzić do tego, że rzadko będą zabierać głos nie poproszone o to. Zieloni mogą być bardziej wykorzystywani przez otoczenie, dzięki swojej potrzebie i umiejętności niesienia pomocy – powinni nauczyć się stawiania rozsądnych granic, rozróżniania, kiedy pomoc jest potrzebna, a kiedy jest to wykorzystywanie. Łagodność takiej osoby może sprawić, że nie będzie wymagająca, może być zbyt łatwowierna lub wręcz naiwna. Symbolem zielonych w ptasiej rodzinie jest gołąb.

Komunikując się z osobą o stylu S, pamiętajmy, aby rozmawiać z nią spokojnie, dopytywać, co myśli, zbudować zaufanie na szczerości, nie dominować. Osoby o tym stylu lubią mieć podane informacje w uporządkowany sposób, ale lubią też skupiać się na ludziach. Będzie dla nich ważny szacunek, dobre planowanie, praca zespołowa i równowaga.

Styl C – krytycznie myślący (critically thinking), odpowiada mu kolor niebieski

Powiedzieć o reprezentantach stylu C, że są tylko krytyczni, byłoby niesprawiedliwe wobec nich. Oni widzą plusy i minusy różnych sytuacji, rozważają za i przeciw, zbierają fakty, są dokładni, uporządkowani, metodyczni. Są często gwarantem jakości – jeśli podejmują się jakiegoś zadania, zależy im, aby było wykonane bardzo dobrze. Są raczej praktyczni, nie lubią dyskutować o rzeczach abstrakcyjnych, niemierzalnych. Często to świetni eksperci – w takiej roli czują się najlepiej. Są raczej uprzejmi, dyplomatyczni, refleksyjni. Dla nich, podobnie jak dla osób o typie S, najbardziej udane spotkania to te w jak najmniejszych grupach, chętnie jeden na jeden – w tłumie nie czują się komfortowo. Osobę niebieską poznamy po tym, że zadaje wiele pytań, danym tematem zainteresowana jest szczegółowo. Czyta też instrukcje i specyfikacje, postępuje ostrożnie i przestrzega zasad. Typ C cechuje REFLEKSJA i INTELEKT.

Przez to, że jest cicha, osoba o stylu C może wydawać się nieśmiała. Niebiescy, mając dużą potrzebę dopieszczania szczegółów, mogą popaść w perfekcjonizm i krytykanctwo, gdyż może być im trudno zaakceptować pracę poniżej ich wyśrubowanych standardów, jednak często można zauważyć, że krytyka opiera się na niezaprzeczalnych faktach, a nie opiniach. I znów, to, co jest silną stroną niebieskich, może w ekstremalnych przypadkach być bardzo trudne dla otoczenia, dlatego też powinni nauczyć się odpuszczać, przyjmować, że lepsze jest wrogiem dobrego, akceptować i doceniać wysiłek innych, gdyż zbyt często krytykowani bliscy czy współpracownicy niebieskich mogą czuć się zniechęceni i zdemotywowani.

Komunikując się z osobą o stylu C, należy pamiętać o skupianiu się na faktach, szczegółach, danym temacie, o zachowaniu cierpliwości i unikaniu kontaktu fizycznego. Atmosfera naszej rozmowy powinna być profesjonalna, spokojna, bez zbędnych emocji i bez presji czasu. Symbolem niebieskich są sowy – ptaki kojarzone z mądrością i refleksją.

Podsumowując, pamiętajmy, że każdy z nas ma wiele – właściwie wystarczająco dużo, aby wieść szczęśliwe, spełnione życie, pod warunkiem że znajdziemy swoje miejsce, że będziemy mogli wykorzystywać swoje talenty i potencjał. Model DISC daje nam też inne spojrzenie na tych obok nas – znając swój styl komunikacji i preferencje zachowań oraz ucząc się rozpoznawać style innych osób, możemy nauczyć się bardziej efektywnej i satysfakcjonującej komunikacji poprzez dostosowanie się do potrzeb i stylu tych innych – jak ich nazwałam na początku, kosmitów z planet o różnych kolorach. Uczymy się także dostrzegać intencje bliźnich, nie brać ich zachowań do siebie, bo rozumiemy, że wynikają one z ich naturalnego stylu. Będąc bardziej świadomi różnic, przestajemy zmieniać innych na siłę, bo jest to zadanie z góry skazane na niepowodzenie – nawet, jeśli przez jakiś czas dana osoba zmieni się dla nas, to przyjdzie moment, że wróci do swojej natury. Lepiej korzystać z różnic i odpowiednio dzielić się zadaniami czy to w pracy, czy w domu, niż nieustannie ze sobą walczyć. Przykład? Jeśli osoba inspirująca współpracuje z osobą krytyczną, ta pierwsza będzie generowała pomysły, będzie specjalistą od komunikacji z innymi, będzie motywowała i wprowadzała pogodną atmosferę, a ta niebieska będzie dopracowywała pomysły i finalizowała je. Jeśli w danej grupie mamy również osobę dominującą i osobę stabilną – zespół jest wyposażony we wszystkie kompetencje. Osoba dominująca będzie dbała o wykonanie zadań, a osoba spokojna – będzie stabilizowała sytuację, mediowała, wprowadzała atmosferę zaufania i współpracy. Każdy jest potrzebny i każdy ma coś do zaoferowania innym, pamiętajmy o tym.

Na koniec krótki poradnik dla wszystkich stylów, o czym pamiętać w pracy nad sobą:

Jeśli twój styl to styl D:

Zwolnij, bądź bardziej cierpliwy.

Nie wyciągaj pochopnych wniosków, nie podejmuj gwałtownych decyzji.

Staraj się bardziej słuchać innych.

Bądź bardziej świadomy, jaki wpływ wywierasz na innych.

Nie reaguj przesadnie.

Jeśli twój styl to styl I:

Mniej mów, więcej słuchaj.

Nie reaguj emocjonalnie.

Nie obiecuj rzeczy, których nie możesz dotrzymać.

Bardziej skup się na szczegółach.

Kontroluj dalszy przebieg spraw.

Jeśli twój styl to styl S:

Bądź bardziej asertywny.

Wypowiadaj się, wyrażaj swoje zdanie.

Działaj „tu i teraz”, mniej się zastanawiaj.

Trzymaj emocje pod kontrolą.

Nie bój się zmian i nowych rzeczy.

Jeśli twój styl to styl C:

Mów więcej.

Szybciej podejmuj decyzje i działania.

Nie bój się popełniać błędów.

Nie trać z pola widzenia obrazu całości.

Akceptuj niejednoznaczność.

Odpuszczaj sobie i innym.

Powodzenia na fascynującej drodze poznania mikrokosmosów ludzkiej natury, doskonalenia i rozwoju!

Agnieszka Mikołajewska

life coach

kontakt: mikolajewska@gmail.com

Tekst powstał na podstawie obserwacji własnych oraz materiałów szkoleniowych Extended DISC Polska. Osobom zainteresowanym tematem polecam dwie pozycje:

M. Rosenberg, D. Silvert, Rozwiń skrzydła. Poznaj i zastosuj model DISC, aby udoskonalić relacje w życiu zawodowym i osobistym, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.

T. Erikson, Otoczeni przez idiotów. Jak dogadać się z tymi, których nie możesz zrozumieć”, Wielka Litera, Warszawa 2016.