Co to jest czytnik ekranu, czyli trochę o JAVS, NVDA, i VoiceOver

Programy odczytu ekranu to niezwykle istotne narzędzia, które umożliwiają osobom niewidomym i niedowidzącym samodzielne korzystanie z komputerów i smartfonów. Dzięki nim, świat cyfrowy staje się dostępny dla wszystkich, niezależnie od ograniczeń wzroku.

Jak działają programy odczytu ekranu

Programy te działają poprzez skanowanie zawartości ekranu i przekazywanie jej użytkownikowi w formie dźwiękowej. Oznacza to, że każdy element na ekranie – tekst, obraz, przycisk – jest opisywany słowami przez syntezator mowy. Dzięki temu osoba niewidoma może:
• Nawigować po systemie operacyjnym: Otwierać programy, przeglądać foldery, edytować dokumenty.
• Korzystać z przeglądarki internetowej: Odwiedzać strony, wypełniać formularze, czytać artykuły i książki.
• Używać aplikacji: Korzystać z komunikatorów, edytorów tekstu, arkuszy kalkulacyjnych.
Proces działania można podzielić na kilka etapów:
1. Skanowanie: Program analizuje zawartość ekranu, rozpoznając elementy graficzne i tekstowe.
2. Tłumaczenie: Informacje o elementach ekranu są przekształcane na tekst.
3. Synteza mowy: Tekst jest przekazywany do syntezatora mowy, który zamienia go na dźwięk.
4. Odtwarzanie: Użytkownik słyszy opis tego, co znajduje się na ekranie.

Popularne programy odczytu ekranu

Na rynku dostępne są różne programy odczytu ekranu, charakteryzujące się własną funkcjonalnością, interfejsem i ceną. Oto kilka najpopularniejszych:

JAWS (Job Access With Speech): Jeden z najbardziej zaawansowanych i rozpowszechnionych programów odczytu ekranu. Oferuje szeroki zakres funkcji. Jego mocna strona to kompatybilność – JAWS działa bowiem z większością popularnych programów i aplikacji na komputerach z systemem Windows. Ten czytnik jest stale rozwijany, użytkownicy chwalą sobie jego szybkie i sprawne działanie. Demonstrację tego screen readera można zobaczyć tutaj:
Niestety dla wielu osób jego cena stanowi zaporę nie do przebycia.

NVDA (NonVisual Desktop Access): program, który zyskuje coraz większą popularność dzięki swojej wydajności i łatwości obsługi. Jest intuicyjny, a dzięki licznym skrótom klawiaturowym pozwala na szybkie i efektywne poruszanie się po systemie.
Co ciekawe można go używać nie tylko na windowsie, ale także na Linuksie. Jego nieocenioną zaletą jest fakt, że Program jest całkowicie darmowy i dostępny na licencji open-source, co oznacza, że każdy może go pobrać i używać bez ograniczeń. NVDA (NonVisual Desktop Access) to owoc pracy wielu osób i społeczności, które przez lata poświęcały swój czas i wiedzę, aby stworzyć narzędzie, które ułatwiłoby życie osobom niewidomym. Bardzo ważną rolę w rozwoju NVDA odgrywają sami użytkownicy. To oni zgłaszają błędy, proponują nowe funkcje i testują kolejne wersje programu. Pod poniższym linkiem można zobaczyć jak w praktyce wykorzystywany jest ten screen reader:
rozwój NVDA zaangażowanych jest również wielu wolontariuszy, którzy tłumaczą program na różne języki, tworzą dokumentację i pomagają innym użytkownikom. Projekt utrzymuje się również z dobrowolnych darowizn. NVDA to przykład tego, jak dzięki współpracy wielu osób można stworzyć narzędzie, które ma ogromny wpływ na życie innych. Jest to projekt, który pokazuje, że technologia może być wykorzystywana do tworzenia bardziej inkluzywnego świata.

SuperNova: Kompleksowe rozwiązanie, które łączy w sobie funkcje odczytu ekranu, powiększania obrazu i obsługi brajla. Tak, jak inne programy tego typu, obsługuje wiele języków, co pozwala użytkownikom na korzystanie z zasobów dostępnych w różnych językach. Użytkownicy chwalą Supernovą za to, że pozwala na automatyzację wielu czynności, co przyspiesza pracę i ułatwia wykonywanie codziennych zadań w systemie Windows. Praktyczne wykorzystanie tego screen readera można obejrzeć na przykład tutaj:
Dodatkowo producent SuperNovy zapewnia użytkownikom profesjonalne wsparcie techniczne, co jest niezwykle ważne w przypadku tak skomplikowanego oprogramowania.

Powyższe programy pracują w środowisku Windows, ale dla tych, którzy wolą Linuksa, także znajdzie się coś do używania bez wzroku.
Do takich czytników ekranu należy Orca, Wbudowana w wiele dystrybucji Linuksa (np. Ubuntu).
Obsługuje wiele środowisk graficznych i powłoki tekstowe.
Oferuje szeroki zakres funkcji, takich jak czytanie tekstu, opis elementów graficznych, nawigacja po interfejsie.

Kolejnym popularnym programem tego typu jest Emacspeak:
Zintegrowany z edytorem tekstu Emacs, oferuje potężne narzędzia do edycji tekstu i programowania.
Może być używany jako samodzielny program odczytu.

Mówiące telefony

Programy odczytu ekranu są obecnie dodawane do wszystkich smartfonów i można je opcjonalnie włączać i wyłączać. To niezwykle istotne narzędzia, które umożliwiają osobom niewidomym i niedowidzącym pełne korzystanie ze smartfonów. Dzięki nim, każdy element na ekranie – od tekstu po ikony – jest odczytywany na głos, co pozwala na swobodną nawigację i interakcję z urządzeniem.

Najpopularniejsze programy odczytu ekranu na smartfony

1. VoiceOver (iOS):
• Wbudowany w system: Jest domyślnie dostępny na wszystkich urządzeniach Apple.
• Funkcjonalność: Odczytuje tekst, opisuje elementy graficzne, pozwala na gesty, umożliwia personalizację głosu i prędkości odczytu. Demonstrację działania Voiceovera można zobaczyć tutaj:
• Integracja: Doskonale współpracuje z innymi funkcjami iOS, takimi jak Siri czy AssistiveTouch.

2. TalkBack (Android):
• Wbudowany w system: Dostępny na większości urządzeń z systemem Android.
• Funkcjonalność: Podobnie jak VoiceOver, odczytuje tekst, opisuje elementy graficzne, pozwala na gesty.
• Dostosowanie: Oferuje szerokie możliwości personalizacji, w tym zmianę głosu, języka i szybkości odczytu.
Praktycznie działanie i zastosowanie talkbacka można zobaczyć tutaj:

3. Jieshuo Screen Reader (Commentary):
• Bardzo rozbudowana baza gestów, co umożliwia szybkie navigowanie po smartfonie.
• Możliwość dodawania własnych gestów, dostosowywanie do swoich potrzeb gestów już istniejących.
• oferuje wiele opcji personalizacji, takich jak wybór głosu, prędkość odczytu, czy kontrast kolorów.
• Wysoka jakość dźwięku: Syntezator mowy zapewnia czysty i wyraźny dźwięk, ułatwiając zrozumienie odczytywanych treści. Jak brzmi i działa Commentary można zobaczyć tutaj:
• Regularne aktualizacje: Deweloperzy Jieshuo stale pracują nad ulepszaniem aplikacji, dodając nowe funkcje i
poprawiając wydajność.

Każdy z tych programów wykorzystuje gesty, aby wykonywać różne czynności, takie jak przewijanie, stukanie, przeciąganie. Dzięki temu użytkownik może sterować urządzeniem bez konieczności korzystania z fizycznych przycisków.
Program nie tylko pozwala na szczegółowe eksplorowanie elementów na ekranie, takich jak ikony, przyciski, pola tekstowe, ale i informuje o nowych powiadomieniach, odczytując ich treść.
Programy te współpracują z wieloma popularnymi aplikacjami, takimi jak Gmail, Facebook czy WhatsApp.

Jak wybrać odpowiedni program

Wybór odpowiedniego programu odczytu ekranu zależy od indywidualnych potrzeb użytkownika, takich jak:
• Stopień zaawansowania: Dla początkujących użytkowników lepiej sprawdzą się programy z intuicyjnym interfejsem i szeroką gamą ustawień.
• Rodzaj pracy: Jeżeli użytkownik głównie pracuje z dokumentami tekstowymi, wystarczy mniej zaawansowany program. Natomiast osoby pracujące w środowisku programistycznym potrzebują bardziej specjalistycznych narzędzi.
• Preferencje użytkownika: Każdy użytkownik ma swoje indywidualne preferencje co do głosu syntezatora, szybkości odczytu czy sposobu nawigacji. Prawdą jest jednak fakt, że często zależy to od tego, na jaki program niewidomy użytkownik natrafił, jako pierwszy lub którego miał okazję się nauczyć. Każdy z opisywanych programów ma liczne rzesze zwolenników, a różnice między tymi screen readerami nie są wielce znaczące.

Podsumowanie

Programy odczytu ekranu są nieocenionym narzędziem dla osób niewidomych i niedowidzących, umożliwiając im pełne uczestnictwo w życiu cyfrowym. Dzięki ciągłemu rozwojowi technologii, programy te stają się coraz bardziej zaawansowane i łatwe w obsłudze.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o programach odczytu ekranu, zachęcamy do odwiedzenia wyżej zamieszczonych stron internetowych producentów lub organizacji zajmujących się rehabilitacją osób niewidomych.

Monika Zarczuk

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Dodano: 31-03-2025 21:14:32