Dźwiękowa piłka w ciemności - Dorota Koprowska

Wśród aktywności fizycznych dedykowanych osobom niewidomym i słabowidzącym jest zespołowa gra w piłkę. To goalball.

Gra została wymyślona stosunkowo niedawno, tj. w 1946 roku przez Niemca Seppa Reindle i Austriaka Hansa Lorenzena jako forma rehabilitacji inwalidów wojennych. Obecnie goalball to jedyna paraolimpijska gra drużynowa, w której udział biorą osoby niewidome oraz słabowidzące. Jest dyscypliną sportową uprawianą w wielu krajach.

Zasady gry

Celem goalballu, podobnie jak piłki nożnej czy ręcznej, jest oczywiście zdobycie jak największej liczby bramek, z tą jednak różnicą, że piłki nie kopie się, a toczy (tak jak kulę do kręgli). Najprościej mówiąc chodzi o to, by wtoczyć piłkę do bramki przeciwnika. Wygrywa więc ta drużyna, której uda się wtoczyć do przeciwnej bramki więcej piłek.

Mecz podzielony jest na dwie połowy, każda z nich trwa po 12 minut. Gra odbywa się na boisku o wymiarach 9 x18 metrów. Boisko ma dwie połowy, w każdej z nich jest strefa:

obrony – 3 metry od bramki,

rzutu – 3 metry od strefy obrony,

neutralna – zajmująca środek boiska.

Bramka rozciągnięta jest na całej szerokości boiska (9 metrów). Jest przy tym niska, ma jedynie 1,3 metra wysokości. Linie zewnętrzne boiska, granice stref oraz dodatkowe linie w strefie obrony oklejone są plastrem, pod którym znajduje się sznurek ułatwiający zawodnikom poruszanie i orientowanie się w sytuacji na boisku. W czasie gry na widowni musi panować absolutna cisza. Kibice nie mogą więc ani gwizdać, ani skandować. Co ciekawe, również trenerzy drużyn nie mogą komunikować się w trakcie gry ze swoimi zawodnikami ani wchodzić na pole boiska – mogą to zrobić dopiero podczas przerwy. Każda drużyna podczas meczu ma do wykorzystania trzy przerwy po 45 sekund. Rzuty karne mogą być podyktowane za nieprzepisowy rzut czy nieprzepisową obronę, przetrzymywanie piłki dłużej niż 10 sekund, trzeci rzut wykonany przez tego samego zawodnika oraz karę porządkową za zachowanie niezgodne z zasadą fair play. Karny grozi także za dotknięcie gogli.

Zawodnicy

Każda drużyna składa się z sześciu zawodników, trzech rozgrywających oraz trzech rezerwowych. W czasie gry na boisku jest łącznie sześciu zawodników z obydwu drużyn. Dla wyrównania szans wszyscy gracze goalballa mają zaklejone oczy specjalnymi plastrami oraz noszą duże, nieprzezroczyste gogle „narciarskie”. Chodzi o to, by mieć pewność, że wszyscy zawodnicy nie widzą w jednakowym stopniu. Jak już zostało bowiem wspomniane na wstępie, w grze oprócz osób całkowicie niewidomych udział mogą wziąć także osoby słabowidzące, które mają ograniczone pole widzenia bądź upośledzoną ostrość wzroku. W goalballu mogą grać tylko te osoby, które mają jedną z niżej wymienionych kategorii niepełnosprawności:

kat. B1 – osoby całkowicie niewidome oraz z poczuciem światła, nieumiejące rozpoznać przedmiotów lub ich zarysów, bez względu na kierunek i odległość;

kat. B2 – osoby ze zdolnością rozpoznawania przedmiotów lub ich zarysów, u takich osób ostrość wzroku wynosi 2/60, a pole widzenia do 5 stopni;

kat. B3 – osoby ze wzrokiem o ostrości od ponad 2/60 do 6/60 i/lub ograniczeniem pola widzenia od 5 do 20 stopni.

Nietypowa piłka

Piłka w goalballu pełni kluczową rolę. Waży 1,25 kg, ma około 76 centymetrów obwodu oraz wwiercone otwory. Jest ich od czterech do ośmiu. Do czego służą? Wewnątrz piłki znajdują się specjalne dzwoneczki, które pozwalają zawodnikom dokładniej zlokalizować tor ruchu piłki. Otwory pozwalają lepiej usłyszeć dźwięk. Gdy zawodnicy usłyszą piłkę rzuconą przez przeciwnika, rzucają się całym ciałem, by ją obronić i złapać, następnie wstają i wykonują rzut, a na koniec szybko wracają na swoje miejsce, ustawiają się i znowu bronią bramki. Ich dłonie niemal cały czas dotykają parkietu, tak by mogli oni rozpoznać własne położenie oraz linie boiska.

Podczas rzutu piłka musi dotknąć strefy rzutu zarówno drużyny rzucającej, jak i broniącej, w przeciwnym razie ewentualna bramka zdobyta podczas takiego rzutu jest nieważna, a drużyna rzucająca zostanie ukarana rzutem karnym. Oznacza to, że rzucona piłka musi mieć kontakt z podłogą co najmniej w pasie 6 metrów za strefą bramkową atakującej drużyny oraz 6 metrów za strefą bramkową przeciwnika. Zawodnik zamierzający rzucić piłką może więc odejść od swojej bramki na odległość maksymalnie 3 metrów, jednak nie wszyscy zawodnicy korzystają z tej możliwości. Powrót na swoje miejsce może zająć dużo czasu, co można przypłacić utratą gola. Złapaną piłkę drużyna może przytrzymywać zaledwie 10 sekund, musi ją więc jak najszybciej odrzucić do rywala.

Podczas obrony zawodnik musi przynajmniej jedną częścią ciała dotykać strefy obrony. Zawodnicy bronią strzału, leżąc na jednym boku z wyciągniętymi rękoma, by zasłonić swoim ciałem jak największy obszar bramki. Bramka zostaje uznana tylko wtedy, gdy padła z ważnego rzutu i całym obwodem przeszła linię bramkową.

Podział ról na boisku

Podczas meczu na boisku przebywa trzech zawodników z każdej drużyny: środkowy i dwóch bocznych. Najważniejszym zadaniem środkowego jest koordynacja działań jego drużyny. Jest on odpowiedzialny za zlokalizowanie piłki rzuconej przez przeciwnika oraz informowanie bocznych o jej położeniu. Im szybciej „wychwyci” oraz „wyczuje” tor ruchu piłki, tym większa szansa na skuteczną obronę. Środkowy wyłapuje również te piłki, które odbiły się od bloku obrony, co w praktyce oznacza, że to właśnie on broni większość piłek. Oprócz tego zawodnik środkowy jest także rozgrywającym. Gdy znajdzie się w posiadaniu piłki, decyduje o jej rozegraniu: czy podać ją do jednego z bocznych zawodników, czy też rzucić ją samemu, pamiętając jednocześnie o tym, że jeden zawodnik może wykonać tylko dwa rzuty pod rząd. Najczęściej jednak to boczni pełnią role rzucających, zaś środkowy skupia się na koordynowaniu i uszczelnianiu obrony. Zdarzają się czasem również podania między samymi bocznymi bez pośrednictwa środkowego. Jeden z bocznych rzuca wtedy nad środkowym piłkę do drugiego bocznego, ten zaś ją chwyta i następnie rzuca. Zawodnicy rzadko jednak decydują się na tego typu manewr, jest to o tyle trudne, że rzucając do siebie piłkę, muszą polegać wtedy wyłącznie na słuchu.

Taktyka i technika

Bardzo ważnym elementem goalballu jest taktyka oraz umiejętność rozpoznania najsłabszych punktów w obronie przeciwnika. W grze występują różne techniki rzutu, a ich skuteczność zależy od celności, siły, sposobu rzutu, a także elementu zaskoczenia. Najcelniejsze piłki to przeważnie te rzucone przez zawodnika silnie i mocno. Niektórzy gracze potrafią rzucić piłką, wprawiając ją w ruch z prędkością aż do 80 km/h. Oczywiście piłki muszą być też wcelowane w odpowiednie miejsce, najłatwiej jest uderzyć w miejsca, które są najczęściej najsłabszymi punktami bloku obrony, tj. słupki oraz tak zwane złącza, czyli miejsca, gdzie dwaj zawodnicy obrony stykają się rękoma i nogami. To właśnie w tych miejscach najczęściej występują luki w obronie. Jeśli chodzi o rzut piłki, może on być płaski – piłka toczy się wtedy po boisku, albo tzw. „skaczący” – rzucona silnie może wówczas przeskoczyć nad blokiem obrony przeciwnika. Strategia goalballu polega przede wszystkim na zmyleniu rywala, by nie mógł on zorientować się w położeniu toczącej się w jego kierunku piłki. Zawodnicy potrafią rzucić piłką w taki sposób, że zainstalowane w niej dzwoneczki nie wydają nawet dźwięku. Stosując inną strategię, zawodnik po przejęciu piłki podaje ją cicho do swojego kolegi, by ten znienacka i z całej siły mógł wytoczyć piłkę w stronę przeciwnika. A największą sztuką w tej grze jest umiejętność takiego podkręcenia piłki, by zmieniła ona swoją trajektorię ruchu po boisku.

Pozornie prosta gra

Mogłoby się wydawać, że goalball jest prosty. Nic bardziej mylnego. Reguły faktycznie nie są skomplikowane, ale sama gra jest wymagająca. Wymaga od zawodników bardzo dobrej kondycji fizycznej, sprawności oraz szybkiego refleksu. Zawodnicy grają przy użyciu słuchu i dotyku. Muszą być skoncentrowani. Tempo gry jest bardzo szybkie, w trakcie meczu zawodnicy są w ciągłym ruchu. Dlatego muszą być zwinni, mieć słuch pozwalający zlokalizować piłkę oraz posiadać perfekcyjną orientację przestrzenną.

Płeć w tej dyscyplinie nie ma znaczenia, goalball jest zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. W praktyce panie jednak coraz rzadziej decydują się na jego uprawianie, chociaż w Polsce jest aktywnych kilka drużyn żeńskich.

Mimo że goalball jest wymagający, ma wiele zalet. Jak każdy sport, a zwłaszcza zespołowy, umożliwia zawodnikom integrację, uczy gry zespołowej. Uprawianie tego sportu to korzyści dla ciała. Umożliwia utrzymanie dobrej kondycji. Osobom niewidomym pozwala na kompensację utraty wzorku poprzez słuch. Ma też działanie terapeutyczne. Wielu zawodników przyznaje, że pomógł im podnieść poczucie własnej wartości. Dla wielu staje się pasją, motorem do życia i codziennych zmagań.

Paraolimpiada i mistrzostwa

Dla zawodników wyczynowych goalball to przede wszystkim normalna sportowa rywalizacja. Regularnie trenujący zawodnicy czują się przede wszystkim sportowcami. Nie myślą o goallballu jako o formie rehabilitacji czy formie aktywnego spędzania czasu, którą będzie on dla amatora. Zależy im na wygranych, na sukcesach.

Pierwszy raz goalball został zaprezentowany w 1976 roku na Igrzyskach Paraolimpijskich w Toronto jako dyscyplina pokazowa, zaś oficjalnie do programu igrzysk włączono go w 1980 roku w Arnhem.

W Polsce w goalball gra się już od lat osiemdziesiątych. Dyscyplinę tę można uprawniać wyczynowo m.in.: w Białymstoku, Lublinie, Katowicach, Izabelinie i Wrocławiu. Konkretne namiary podaje Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start” na swojej stronie. Mimo że goalball nie doczekał się polskiego odpowiednika (bywa nazywany potocznie piłką dźwiękową lub piłką nożną toczoną), jest coraz bardziej popularną dyscypliną. Niestety, do tej pory nasza reprezentacja nie wystąpiła jeszcze na paraolimpiadzie. Ale co roku rozgrywane są mistrzostwa kraju. Pierwsze Mistrzostwa Polski w goalballu odbyły się w 1983 roku. Tegoroczny finał wyłoni Mistrza Polski już 19 listopada. Mistrzostwa odbywać się będą w Wiśle.

Dorota Koprowska

Źródła:

1. http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/2338

2. https://www.start.wroclaw.pl/co_to_jest_goalball2

3. http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/339075

4. pznstart.eu/dyscypliny/goallball

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Dodano: 30-10-2017 17:13:02