Czym dla niewidomych i słabowidzących jest Internet - Czesław Ślusarczyk

Jednym z najważniejszych czynników determinujących zmiany zachodzące we współczesnym świecie jest Internet, a szerzej rzecz ujmując, technologie informacyjno-komunikacyjne. Jak wiadomo, Internet to przede wszystkim niezwykle bogate źródło informacji, ale także miejsce szybkiej i niemal nieograniczonej komunikacji. Funkcji pełnionych przez Internet jest oczywiście dużo więcej. Rozmaite portale oraz serwisy internetowe ułatwiają funkcjonowanie zarówno poszczególnych jednostek, jak i najróżniejszych zbiorowości w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości społecznej, gospodarczej i politycznej. Można więc powiedzieć, iż w Internecie znajdują odzwierciedlenie wszelkie sfery życia.

Dostęp do informacji ma duże znaczenie dla wszystkich ludzi, ale szczególnie ważny jest on dla osób niepełnosprawnych, zwłaszcza niewidomych i słabowidzących z uwagi na trudności, z jakimi spotykają się takie osoby w różnych sytuacjach życiowych. Wspomniane trudności spowodowane są przede wszystkim przez ograniczenia w dostępie do informacji wizualnej. Ta forma informacji ma podstawowe znaczenie dla ludzi widzących, ponieważ wzrok jest najważniejszym kanałem odbioru informacji. Rozmaite badania pokazują, iż za jego pośrednictwem do mózgu człowieka dociera ponad 80 procent informacji. Brak wzroku albo jego uszkodzenie uniemożliwia lub poważnie ogranicza korzystanie z tego kanału informacyjnego, a tym samym stwarza bariery w dostępie do informacji. Dzięki niezwykłemu rozwojowi technologii informacyjno-komunikacyjnych, w szczególności Internetu, udaje się w znacznym stopniu usunąć owe bariery. Bardzo ważną rolę w tym zakresie odgrywają środki techniczne. Pojawiło się wiele urządzeń oraz rozwiązań technologicznych, które umożliwiają likwidowanie wspomnianych barier. Można tu wymienić: mowę syntetyczną, czytniki ekranowe, programy powiększające elementy widoczne na ekranie, brajlowskie terminale komputerowe i wiele innych. Wszystkie one umożliwiają lub przynajmniej ułatwiają osobom z niepełnosprawnością wzroku dostęp do zasobów Internetu oraz oferowanych w nim usług. Niestety, nie wszystkie rodzaje technologii informacyjnych mogą być wykorzystywane przez osoby niewidome i słabowidzące. Dla takich osób przeszkodą w pozyskiwaniu i przekazywaniu informacji są zwykle rozwiązania multimedialne oraz prezentowanie najróżniejszych treści przy użyciu trybu graficznego. Powoduje to, że strony internetowe i treści na nich zamieszczane są niejednokrotnie niedostępne dla osób z dysfunkcją wzroku. Niezbędne jest więc wdrażanie odpowiednich rozwiązań technicznych i organizacyjnych umożliwiających usunięcie wspomnianych trudności. Jednym ze sposobów realizacji tego celu jest tworzenie specjalnych serwisów internetowych, gdzie publikowane są treści oraz oferowane usługi, które mogą być interesujące dla osób niewidomych i słabowidzących.

Dzięki takim działaniom Internet okazuje się niezwykle cennym i użytecznym medium dla osób z niepełnosprawnością wzroku, ponieważ zdecydowanie zmienia ich warunki życia. Wyraźnie zwiększa możliwości uczestnictwa w wielu sferach życia (ułatwienia w zakresie edukacji i pracy oraz wzrost samodzielności i niezależności od innych). Wielką rolę w tym zakresie odgrywają specjalne serwisy internetowe, m.in. te, które przedstawione są w części drugiej artykułu. Służą one wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnością wzroku i są istotnymi czynnikami skutecznej rehabilitacji społecznej, zawodowej i psychicznej tych osób, a także sprzyjają ich integracji. Dzieje się tak, ponieważ wspomniane serwisy ułatwiają dostęp do informacji i wiedzy osobom niepełnosprawnym. Szansa na osiągnięcie tego celu byłaby zdecydowanie większa, gdyby wszystkie wdrażane rozwiązania technologiczne były tworzone przy uwzględnieniu zasad projektowania uniwersalnego. Nie zawsze, niestety, tak się dzieje i dlatego konieczne jest podejmowanie konkretnych działań mających na celu poprawę warunków funkcjonowania osób niewidomych i słabowidzących w społeczeństwie informacyjnym. Takim właśnie działaniem jest tworzenie specjalnych serwisów internetowych dla osób z dysfunkcją wzroku, które ułatwiają pozyskiwanie informacji i wiedzy oraz pozwalają wyeliminować lub przynajmniej ograniczyć zagrożenie wykluczeniem cyfrowym. Można zatem powiedzieć, iż tworzenie specjalnych serwisów internetowych to sposób na wyrównanie szans osób z dysfunkcją wzroku w różnych sferach życia.

Serwisy internetowe dla osób z niepełnosprawnością wzroku jako sposób upowszechniania informacji, wiedzy i kultury

W Internecie można znaleźć wiele witryn poświęconych problemom osób niewidomych i słabowidzących. Witryny te są prowadzone przez różne podmioty, tzn. instytucje publiczne, firmy komercyjne, organizacje pozarządowe a także osoby prywatne.

Aby przeanalizować rolę i znaczenie specjalnych serwisów internetowych dla osób z dysfunkcją wzroku, warto wyróżnić pewne typy takich serwisów. Ważnym kryterium różnicującym owe serwisy jest możliwość dostępu do zgromadzonych tam zasobów. Uwzględniając to kryterium, można wyróżnić:

– serwisy otwarte, tzn. takie, z których mogą korzystać wszyscy zainteresowani, niezależnie od tego czy mają jakąś niepełnosprawność, czy są w pełni sprawni;

– serwisy zamknięte, z których korzystać mogą tylko osoby z dysfunkcją wzroku i to takie, które dopełnią wymaganych formalności, a przede wszystkim dostarczą orzeczenie o niepełnosprawności wzrokowej do podmiotu prowadzącego serwis.

Interesującym przykładem otwartego serwisu internetowego poświęconego problematyce niepełnosprawności wzroku jest Tyfloserwis, czyli niniejszy serwis internetowy. Jest to serwis o charakterze informacyjno-poradniczym. Otwartość serwisu oznacza, że dostęp do niego mają wszyscy zainteresowani tą problematyką, tzn. zarówno osoby niewidome czy mające inną niepełnosprawność, jak również osoby w pełni sprawne, np. członkowie rodzin, chcący znaleźć określone informacje i wiedzę, która jest potrzebna im samym lub ich krewnym.

W poszczególnych działach Tyfloserwisu systematycznie zamieszczane są nowe artykuły, których autorami są specjaliści dysponujący wiedzą w zakresie różnych dziedzin nauki oraz osoby mające duże doświadczenie zawodowe i życiowe.

W tym miejscu warto podkreślić, że jednym z celów, jakiemu służy Tyfloserwis, jest kształtowanie świadomości społecznej w zakresie potrzeb i możliwości osób z dysfunkcją wzroku. Można się spodziewać, iż zwiększenie wiedzy o problemach, z jakimi spotykają się osoby niewidome i słabowidzące, będzie sprzyjać tworzeniu się dobrych relacji pomiędzy tymi osobami a ogółem społeczeństwa.

Do kategorii serwisów otwartych należy także serwis prowadzony przez Polski Związek Niewidomych. Jest to stosunkowo rozbudowany serwis informacyjno-edukacyjny, poświęcony szeroko rozumianej problematyce niepełnosprawności wzroku. Jego główne menu składa się z następujących elementów:

Aktualności

O nas

Baza wiedzy

Działania

Oferta

Tyflogaleria PZN

Kontakt.

Wybierając którąkolwiek opcję w powyższym menu, użytkownik zagłębia się na kolejne strony serwisu, gdzie może znaleźć potrzebne informacje z zakresu problematyki niepełnosprawności wzrokowej.

Z głównej strony serwisu można także wejść na podstronę, gdzie znajdują się czasopisma wydawane przez PZN i można je czytać on-line. Są to: „Pochodnia”, „Promyczek”, „Światełko” i „Nasze Dzieci”. Dzięki temu niewidomy lub słabowidzący czytelnik może łatwo dowiedzieć się, czym żyje środowisko osób z dysfunkcją wzroku, zapoznać się z przepisami, które są ważne dla niego itd.

Przykładem serwisu zamkniętego jest e-kiosk z prasą dla niewidomych, który prowadzony jest przez Mazowieckie Stowarzyszenie Pracy Niepełnosprawnych „De Facto”. Z e-kiosku mogą korzystać jedynie osoby niewidome lub słabowidzące zarejestrowane w serwisie, tzn. takie, które udokumentowały swoją niepełnosprawność przysyłając do Stowarzyszenia „De Facto” orzeczenie o niepełnosprawności wzroku, a ponadto zostały zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

W e-kiosku udostępnionych jest obecnie 60 periodyków (dzienników, tygodników, dwutygodników i miesięczników) z otwartego rynku prasowego. Wszystkie te publikacje są przetworzone na formę przyjazną dla osób niewidomych i słabowidzących. Oznacza to, że można je czytać przy użyciu czytników ekranowych oraz programów powiększających. Ograniczony dostęp do serwisu wynika z faktu, że niewidomi użytkownicy mogą bezpłatnie korzystać z zamieszczonych w nim publikacji. Dzięki e-kioskowi osoby z dysfunkcją wzroku mają dostęp do wielu czasopism, które są czytane przez osoby widzące. W ten sposób następuje wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych w zakresie dostępu do informacji, wiedzy, rozrywki oraz dóbr kultury. Ma to wielkie znaczenie z punktu widzenia rehabilitacji społecznej osób niewidomych i słabowidzących, a ponadto sprzyja integracji społecznej, ponieważ osoby z niepełnosprawnością mają szansę być dobrze zorientowane w problemach, jakimi żyje ogół społeczeństwa.

Do kategorii serwisów zamkniętych należą również Niewidzialne Galerie. Serwis prowadzony jest przez Mazowieckie Stowarzyszenie Pracy dla Niepełnosprawnych „De Facto”. Obecnie dostępne są: Niewidzialna Galeria Sztuki (NGS), Niewidzialna Galeria Roślin (NGR) oraz Niewidzialna Galeria Zwierząt (NGZ).

NGS to serwis internetowy, który udostępnia osobom niewidomym i słabowidzącym opisy najbardziej znanych dzieł sztuki z dziedziny malarstwa, rzeźby i architektury. Obecnie serwis zawiera opisy 464 obiektów reprezentujących rozmaite epoki (od prehistorii po sztukę współczesną). Serwis umożliwia użytkownikom wyszukiwanie interesujących ich deskrypcji za pomocą słów kluczowych należących do którejś z następujących kategorii: autor, tytuł, określona epoka, miejsce ekspozycji, kierunek lub styl dzieła.

W Niewidzialnej Galerii Zwierząt znajdują się opisy ssaków, ptaków i innych gatunków zwierząt. Deskrypcję sporządzono na podstawie fotografii zamieszczonych w encyklopedii „Atlas zwierząt Polski”. Są to opisy konkretnych osobników, które w chwili wykonywania zdjęcia znajdowały się niekiedy w szczególnej pozie. W serwisie znajdują się obecnie opisy 162 zwierząt. Deskrypcja obejmuje także informacje uzupełniające, które dotyczą zwyczajów, pożywienia oraz występowania danego gatunku.

W Niewidzialnej Galerii Roślin znaleźć można opisy kwiatów, drzew i innych roślin. Deskrypcje wykonane zostały na podstawie zdjęć zamieszczonych w „Atlasie roślin”. Obecnie jest ich 122. Są to opisy konkretnych egzemplarzy roślin, których fotografie przedstawiają niekiedy ich specyficzne ujęcia. Podane informacje uzupełniające dotyczą owoców, obszaru występowania oraz zastosowania danej rośliny.

Aby wyjaśnić rolę i znaczenie omawianego serwisu dla osób z dysfunkcją wzroku, trzeba wyraźnie stwierdzić, że celem serwisu nie jest dostarczenie niewidomym użytkownikom wrażeń estetycznych związanych z oglądaniem dzieł sztuki, przykładowych egzemplarzy roślin lub zwierząt, bo to po prostu nie jest możliwe, a raczej przekazanie pewnych informacji na temat opisywanych obiektów. Dzięki temu oraz dzięki posiadanej wyobraźni osoby z niepełnosprawnością wzroku mogą poszerzyć swoją wiedzę o świecie. Wpływa to korzystnie zarówno na pozycję społeczną takich osób, jak i na ich poczucie własnej wartości. Inaczej mówiąc, korzystanie z Niewidzialnych Galerii sprzyja rehabilitacji psychicznej osób niewidomych i słabowidzących oraz ich integracji ze społeczeństwem. Warto też podkreślić walor edukacyjny serwisu Niewidzialne Galerie. Stwierdzenie to odnosi się zwłaszcza do NGR i NGZ, które mogą być wykorzystywane przez niewidomych uczniów wszystkich typów szkół jako materiały uzupełniające podczas nauki biologii.

Jeszcze innym przykładem serwisu zamkniętego przeznaczonego dla osób z niepełnosprawnością wzroku jest Akademicka Biblioteka Cyfrowa (ABC), której celem jest ułatwienie dostępu do edukacji i wiedzy osobom z dysfunkcją wzroku. ABC udostępnia zarejestrowanym użytkownikom różnorodne materiały edukacyjne (książki, podręczniki akademickie, czasopisma) w postaci cyfrowej. Wszystkie publikacje są odpowiednio zaadaptowane do możliwości percepcyjnych, jakimi dysponują osoby niewidome i słabowidzące, tzn. mają postać nagrań dźwiękowych albo plików tekstowych, w formatach DOC, RTF lub HTML, a więc w formatach dostępnych dla narzędzi, jakimi posługują się niewidomi. To właśnie odróżnia ABC od innych bibliotek cyfrowych, gdzie większość zgromadzonych publikacji przygotowano w formatach graficznych, co powoduje, iż są one niedostępne dla czytników ekranowych.

Akademicka Biblioteka Cyfrowa powstała na mocy porozumienia zawartego przez kilka publicznych szkół wyższych. Materiały zaadaptowane na poszczególnych uczelniach trafiają do wspólnej bazy danych. Użytkownikami serwisu mogą być zarejestrowane osoby z orzeczoną niepełnosprawnością wzroku.

ABC, podobnie jak inne biblioteki internetowe, oferuje czytelnikowi przeglądanie zgromadzonych zbiorów oraz wyszukiwanie (proste lub złożone) interesujących go publikacji. Nieskomplikowany i przyjazny interfejs umożliwia osobom niewidomym i słabowidzącym sprawne nawigowanie oraz wykonywanie operacji dostępnych w serwisie. Czytelnicy słabowidzący mogą ponadto wybrać któryś z proponowanych schematów graficznych, co pozwala na dostosowanie wyglądu serwisu do ich możliwości wzrokowych.

Podsumowując, należy zauważyć, iż istotą funkcjonowania Akademickiej Biblioteki cyfrowej jest wyrównywanie szans edukacyjnych osób niewidomych i słabowidzących pragnących zdobyć wyższe wykształcenie.

Czesław Ślusarczyk, kierownik Działu Spraw Osób Niepełnosprawnych w SGH

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Dodano: 05-08-2017 10:01:45