Blindyzmy - mechanizm obronny? - Izabela Galicka

Niekiedy ludzie widzący są zaskoczeni niektórymi zachowaniami niewidomych, zwłaszcza dzieci z dysfunkcją wzroku. Zachowania te bywają postrzegane jako odbiegające od przyjętej normy, niezrozumiałe, wręcz dziwaczne i dlatego tak trudne do zaakceptowania. Tymczasem dla większości osób z dysfunkcją wzroku są one dość typowe.

Mowa tu o tzw. blindyzmach, których nazwa pochodzi od angielskiego słowa „blind” – ślepy. Cóż to takiego jest?

To zespół zróżnicowanych zachowań utrwalonych w nawyk przez częste powtarzanie czynności. Blindyzmy mogą przyjmować różną postać. Bardzo często jest to mimowolne uciskanie gałek ocznych w celu wywołania błysków. Może być to dziwaczna, nadmierna gestykulacja, nieadekwatna do sytuacji społecznej, w której dana osoba się znajduje, np. do sytuacji rozmowy. Może to być kołysanie się, tupanie, podskakiwanie, pozornie bezcelowe przemierzanie przestrzeni. Także potrząsanie głową, poruszanie się na „sztywnych” nogach, niekołysanie ramionami podczas chodzenia, aż do całkowitego zastygnięcia w bezruchu. Niektóre z blindyzmów mogą mieć nawet charakter autodestrukcyjny i być bardzo drastyczne, np. drapanie się do krwi czy gryzienie. Kojarzona z blindyzmami może być również „pokerowa twarz” niewidomego, czyli twarz z mocno ograniczoną mimiką, niewyrażająca emocji, np. uśmiechu.

Obserwując blindyzmy, musimy zdawać sobie sprawę z faktu, że są to zachowania i czynności niechciane, podświadome, nad którymi niewidzący chciałby mieć kontrolę, ale jej nie ma. Pamiętajmy także, że dla wielu ludzi z dysfunkcją wzroku, a problem ten dotyczy i osób niewidomych, i słabowidzących, mogą być one bardzo trudną i bolesną sprawą, z którą niejednokrotnie zmagają się całymi latami.

Skąd się biorą blindyzmy? Stanowią one element kompensacji – człowiek pozbawiony jednego ze zmysłów, w tym wypadku wzroku, odbiera znacznie mniej wrażeń ze świata zewnętrznego. Sytuacja taka wywołuje też niepewność i liczne lęki, także przed poznawaniem otaczającej nas rzeczywistości. A co za tym idzie, osoba taka ma znacznie mniej ruchu, a ciało jednak tego ruchu potrzebuje. Wszystkie te niespełnione pragnienia nasz mózg usiłuje sobie w pewien sposób zrekompensować. Dzięki blindyzmom następuje zastępcza forma relaksu, z ciała usuwane są napięcia, człowiek w pewien sposób niweluje stres. Uciskanie rękami oczu powoduje lepsze ich poznanie, błyski wówczas powstające stanowią substytut wrażeń wzrokowych. Pozornie chaotyczne i bezcelowe ruchy pozwalają jednak w pewnym stopniu oswoić i poznać najbliższe otoczenie. Problem tkwi w tym, że blindyzmy w oczywisty sposób odbiegają od tego, co inni ludzie mogliby zaakceptować.

Choć teoretycznie wiemy, że człowiekowi niewidomemu jest o wiele trudniej nauczyć się norm i konwencji społecznych, gdyż nie może tego robić przez naśladownictwo wzrokowe, to stosunek ogółu społeczeństwa do blindyzmów jest negatywny. Nie zdajemy sobie natomiast sprawy, jak bardzo przeszkadzają one osobom z dysfunkcją wzroku, jak mogą obniżać ich samoocenę, jak niejednokrotnie ludzie ci bezskutecznie usiłują walczyć z tym, co podświadome.

Jak przeciwdziałać blindyzmom? Sprawa jest trudna, trzeba pracować z dziećmi już od najmłodszych lat, później jest jeszcze trudniej. Trzeba poznawać samego siebie, obserwować sytuacje, w których blindyzmy się ujawniają i te sytuacje w miarę możliwości eliminować. Ważne jest, aby przeciwdziałać izolacji, zamykaniu się w czterech ścianach, ograniczeniu aktywności. Przeciwnie, powinno się wchodzić w jak najczęstsze relacje społeczne, znaleźć sobie jakąś twórczą pasję, np. muzykowanie – ale istotne, aby robić to z innymi. Nie bez znaczenia jest tu wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół, psychiczna podpora i poczucie akceptacji. Niemniej należy sobie zdawać sprawę z faktu, że droga wychodzenia z „uzależnienia” od blindyzmów nie jest ani prosta, ani krótkotrwała.

Izabela Galicka, filolog polski i kulturoznawca

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2018–2021 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 28-01-2019 12:01:28