500 plus - w teorii i praktyce - Krzysztof Wiśniewski

Kto złożył wniosek o tzw. 500 plus dla niepełnosprawnych, ten przeszedł już pewną drogę. Jednak okazuje się, że wielu z nas ma jeszcze wątpliwości, komu właściwie ten dodatek się należy i co się z nim wiąże.

 

To było niespodziewane

Jednym z celów, jaki wyznaczyły sobie władze naszego państwa w ostatnich latach, było przyznanie dodatkowych świadczeń finansowych dla rodzin z dziećmi. Stosunkowo szybko zabrano się do realizacji tej wyborczej obietnicy i w roku 2016 wprowadzono dodatek 500 plus na drugie dziecko. W następnych latach świadczenie to rozszerzono również na pierwszego potomka. Jednym z argumentów za wprowadzeniem powyższego programu była chęć pomocy w zredukowaniu kosztów, jakie niesie za sobą wychowanie dziecka.

Nie da się ukryć, że niepełnosprawność w rodzinie również pociąga za sobą dodatkowe wydatki. Dlatego zapewnienie odpowiednich świadczeń finansowych dla osób z niepełnosprawnościami jest jednym z ważniejszych obszarów kompleksowego wsparcia tej grupy obywateli. W związku z powyższym w środowisku osób z niepełnosprawnościami, a zwłaszcza wśród rodziców i opiekunów dzieci niepełnosprawnych pojawiła się grupa, która podjęła protest między innymi na rzecz przyznania osobom z niepełnosprawnościami dodatkowego wsparcia finansowego. Efektem tych działań było tylko zrównanie wysokości renty socjalnej do poziomu kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy. Sprawa dodatkowego świadczenia wydawała się być przegraną.

W maju 2019 roku, w przededniu wyborów do Parlamentu Europejskiego, premier Mateusz Morawiecki zapowiedział prace nad ustawą przyznającą osobom z niepełnosprawnościami świadczenie w kwocie 500 złotych.

Wewnątrz rządu długo debatowano nad tym, komu przyznać zapowiedziane wsparcie. Jedni uważali, że omawianą pomoc powinny otrzymać osoby, które są niezdolne do pracy, a z różnych przyczyn nie posiadają żadnych świadczeń finansowych. Zdaniem drugich wsparcie powinny otrzymać osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Ostatecznie przeważyło inne stanowisko, zgodnie z którym świadczenie uzupełniające otrzymają osoby całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.

Prace nad odpowiednim dokumentem przebiegały w błyskawicznym tempie. I tak 1 października 2019 roku weszła w życie ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz.U. z 2019 r., poz. 1622). W poniższym tekście przedstawię najważniejsze zagadnienia zawarte w tej ustawie oraz jak od strony praktycznej wygląda proces uzyskania świadczenia uzupełniającego.

 

Komu przysługuje 500 plus?

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom pełnoletnim całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.

Aby uzyskać omawiane wsparcie, wystarczy posiadać jedno z wymienionych w ustawie orzeczeń:

1. o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji,

2. o niezdolności do samodzielnej egzystencji,

3. o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i samodzielnej egzystencji,

4. o całkowitej niezdolności do służby i samodzielnej egzystencji.

Zatem kluczowe jest tu posiadanie orzeczenia o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Świadczenie uzupełniające bez konieczności składania dodatkowych dokumentów przysługuje również osobom posiadającym ważne orzeczenia o zaliczeniu do pierwszej grupy inwalidzkiej wydane przed 1997 r. przez Komisję Lekarską ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia, jest to zgodne z konstytucyjną zasadą ochrony praw nabytych.

Inaczej przedstawia się sytuacja osób posiadających tylko orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy. Zgodnie z postanowieniami ustawy takie osoby powinny wystąpić do organu emerytalno-rentowego o uznanie za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Również ci, którzy mają orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, lecz nie posiadają orzeczenia o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji, mogą ubiegać się o świadczenie uzupełniające. W tym celu – analogicznie do sytuacji opisanej wyżej – muszą wystąpić do organu emerytalno-rentowego o stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Warto dodać, że osoby, które ukończyły 75 lat, też będą musiały uzyskać orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Zgodnie z ustawą osoba, która dziś nie ma orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji mająca jednocześnie problemy z poruszaniem się, będzie mogła być orzeczona przez lekarza orzecznika w miejscu swojego zamieszkania.

W celu uzyskania orzeczenia o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji, osoby – które posiadają wyłącznie orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy lub orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności do wniosku o świadczenie uzupełniające – muszą dołączyć następujące dokumenty:

• zaświadczenie OL-9, w którym lekarz rodzinny zamieszcza informacje o stanie zdrowia pacjenta ubiegającego się o omawiane świadczenie,
• dokumentację medyczną – na przykład karty szpitalne, historie chorób,
• orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności – jeśli zostało wydane.

 

Jaką kwotę otrzymamy?

Wysokość świadczenia uzupełniającego wynosi do 500 złotych miesięcznie. W omawianej ustawie przyjęto zasadę, zgodnie z którą łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń finansowanych ze środków publicznych nie może przekroczyć 1600 złotych. Na początku tego roku podwyższono ten limit do kwoty 1700 złotych.

W związku z tym osoby, które otrzymują świadczenia nieznacznie przekraczające wysokość najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie wynosi ona 1100 złotych), mogą ubiegać się o przyznanie świadczenia uzupełniającego. Na przykład, osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy w wysokości 1300 złotych, w przypadku decyzji pozytywnej otrzyma 400 złotych świadczenia uzupełniającego. Zatem, wraz z coroczną waloryzacją rent świadczenie uzupełniające będzie zmniejszane w ten sposób, aby łączna kwota świadczenia uzupełniającego oraz renty socjalnej lub renty z tytułu niezdolności do pracy nie przekraczała wspomnianej kwoty.

Zgodnie z ustawą świadczeniami – które bierze się pod uwagę przy obliczaniu wysokości świadczenia uzupełniającego – są: renta socjalna oraz renta z tytułu niezdolności do pracy. Z kolei renta rodzinna, alimenty, zasiłek pielęgnacyjny oraz dochody z pracy nie mają wpływu na przyznanie i wysokość omawianego świadczenia. W tym miejscu chciałbym uspokoić tych z Państwa, którzy zawiesili lub planują zawieszenie renty w związku z osiąganymi dochodami. Zawieszenie renty nie oznacza utraty uprawnienia do uzyskania świadczenia uzupełniającego.

Istotną informacją jest to, że omawiana forma wsparcia nie podlega opodatkowaniu oraz zwolniona jest z potrąceń i egzekucji. Ustawa określa, iż świadczenia uzupełniającego nie wlicza się do dochodów przy ustalaniu prawa do dodatku mieszkaniowego, świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej itp. Kwota świadczenia nie będzie też zaliczana do dochodów będących podstawą odliczenia wydatków w ramach ulgi rehabilitacyjnej.

 

Gdzie załatwić sprawę?

Wniosek o świadczenie uzupełniające można złożyć do organu wypłacającego renty i emerytury – Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, a w przypadku osób nieposiadających prawa do świadczeń finansowanych ze środków publicznych lub mających prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej – wyłącznie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Ponadto wniosek można przesłać drogą elektroniczną za pośrednictwem portalu PUE ZUS. Należy jednak mieć założony profil zaufany.

Profil zaufany to podpis elektroniczny do podpisywania podań i wniosków składanych do podmiotów publicznych. Jest to darmowe narzędzie, które umożliwia potwierdzenie swojej tożsamości w internecie oraz składanie podpisu zaufanego.

Profil zaufany można założyć bez wychodzenia z domu. W tym celu niezbędne jest posiadanie konta w systemie banku lub innego przedsiębiorcy, który ma zgodę na potwierdzanie profilu zaufanego. Lista wspomnianych podmiotów znajduje się na stronie www.pz.gov.pl.

Profil zaufany można również uwiarygodnić w punkcie potwierdzającym, czyli w urzędzie lub banku. Wniosek o założenie profilu zaufanego należy wysłać przez internet, za pośrednictwem strony www.pz.gov.pl, a następnie udać się osobiście do wybranego punktu, by potwierdzić swoje dane.

Postępowanie o przyznanie świadczenia uzupełniającego jest dwuinstancyjne. Oznacza to, iż w przypadku decyzji odmownej, osoba, która złożyła wniosek o omawiane świadczenie, może odwołać się do sądu okręgowego – wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych (odpowiedniego do miejsca zamieszkania), za pośrednictwem ZUS, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Warto pamiętać, aby nie przekroczyć tego terminu.

Świadczenie uzupełniające będzie wypłacane od miesiąca, w którym zostały spełnione warunki wymagane do jego przyznania, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym złożono wniosek. Zatem, jeżeli wniosek został złożony w październiku i wszystkie warunki do jego otrzymania zostały spełnione, świadczenie będzie wypłacone od tego miesiąca. Jest to bardzo ważne, ze względu na długotrwałą procedurę uzyskania świadczenia uzupełniającego szczególnie w przypadku osób nieposiadających orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy.

 

Bywa różnie

Tyle teoria, a jak procedura uzyskania świadczenia uzupełniającego wygląda w praktyce? Jak szacuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zainteresowanych świadczeniem uzupełniającym może być około 800 tysięcy osób. Obecnie wsparcie zostało przyznane dla 330 tysięcy wnioskodawców.

O ile sytuacja osób, które posiadają orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy, ogranicza się do oczekiwania na otrzymanie pozytywnej decyzji o przyznaniu świadczenia, to osoby nieposiadające wymienionego dokumentu powinny liczyć się ze znacznie wydłużoną procedurą. Muszą one bowiem uzyskać orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy.

Z informacji, jakie otrzymałem od niepełnosprawnych, którzy złożyli wnioski o uznanie ich za osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji, wyłania się następujący obraz.

Część wnioskodawców czekało kilka miesięcy na otrzymanie orzeczenia o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Natomiast liczna grupa osób była wzywana przez lekarzy orzeczników w celu weryfikacji danych zawartych we wniosku. Niejednokrotnie zdarzało się, iż wspomniana weryfikacja dotyczyła osób posiadających kilka symboli niepełnosprawności, natomiast osoby mające jedno schorzenie otrzymywały omawiane orzeczenie zaocznie. Można zatem powiedzieć, że łaska instytucji orzekających na pstrym koniu jeździ. Sama weryfikacja nie należy do przyjemnych. Często zdarzają się pytania, które w dobie upowszechniania konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami nie powinny mieć miejsca.

Na koniec chciałbym uspokoić wszystkie osoby z niecierpliwością oczekujące na decyzje organów emerytalno-rentowych w sprawie świadczenia uzupełniającego. Będą one sukcesywnie rozpatrywały złożone dokumenty, a także przyjmowały nowe wnioski. Życzę Państwu wiele cierpliwości i pozytywnych rozstrzygnięć.

Krzysztof Wiśniewski

Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników

Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2018–2021 INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dodano: 17-01-2020 14:43:16