Treść strony
Pomoce optyczne: dobór i zastosowanie - Grażyna Machura
W Poradni Rehabilitacji Osób Słabowidzących, gdzie pracuję jako rehabilitant widzenia, na co dzień zajmuję się pomocą osobom niedowidzącym, które mimo dobranej korekcji okularowej mają trudności w wykonywaniu czynności wzrokowych.
Przyczyną takiej sytuacji są choroby siatkówki, nerwu wzrokowego (AMD, jaskra, retinopatia cukrzycowa, wysoka krótkowzroczność degeneracyjna, choroby genetyczne).
Jak można pomóc?
Przede wszystkim należy rozpoznać potrzeby i możliwości indywidualne pacjenta.
Rozpoznając te czynniki, ustalamy aktualne sprawności wzrokowe słabowidzącego bez pomocy optycznych, jego sprawność manualną, intelektualną, koordynację wzrokowo-ruchową, konkretne potrzeby dotyczące celu i zastosowania pomocy optycznych. Określamy konkretne czynności, których wykonanie pomoc optyczna ma ułatwić.
Pomoce optyczne klasyfikuje się zwykle na dwie grupy:
przeznaczonych do czytania z nakładką (lupy, okulary lupowe, okulary pryzmatyczne, niektóre lunety ze skróconą ogniskowa, okulary lornetowe do bliży i lunetami do bliży) i
przeznaczonych do patrzenia na odległość (lunety, okulary lornetowe).
Typy i rodzaje przyrządów powiększających nie są znormalizowane, dlatego każdy rehabilitant wzroku w oparciu o wiedzę optyczną, okulistyczną i doświadczenie wybiera te, które uważa za najlepsze. Bardzo ważne by były to pomoce optyczne różnorodne, uwzględniające indywidualne potrzeby osób słabowidzących oraz by pochodziły z profesjonalnych zakładów optycznych.
Często realizując program rehabilitacyjny, należy dokonywać specjalnych przystosowań pomocy do szczególnych potrzeb pacjenta. Jest bowiem oczywiste, że pomiędzy stanem wzroku pacjenta, a rodzajem wykonywanej przez niego pracy występują różnego rodzaju zależności.
Takie sytuacje są stałym wyzwaniem dla umiejętności i wyobraźni dobierającego pomoce.
Przy umiarkowanym stopniu utraty widzenia – w zakresie 0,3 do 0,1 możliwe jest znalezienie prostego i wygodnego rozwiązania. Często możliwe jest podtrzymywanie widzenia obuocznego, dzięki kombinowanym szkłom wyrównawczym, złożonym z części silnie dodatniej i ze szkła pryzmatycznego (+6, +8, +10, +12 D pryzmatycznych).
W grupie osób słabowidzących z umiarkowanym uszkodzeniem czynności wzroku możliwe jest zastosowanie ręcznych lup czy zawieszonych, np. na okulary korekcyjne o małych mocach powiększających, pozwalających na widzenie obuoczne i możliwość obuocznego wykonywania różnych czynności dnia codziennego od czytania poprzez pisanie czy majsterkowanie.
Dla inwalidów wzroku o umiarkowanym stopniu uszkodzenia stosowane są – zwłaszcza do oglądania TV czy korzystania w teatrze, kinie (czyli do dali) – lornetki o słabej sile powiększenia, mocowane w specjalistycznych oprawkach, czy systemy optyczne składające się z dwóch, równolegle ustawionych soczewek (binoculary) oraz pojedyncze lunety do wykorzystania też „w drodze” tj. lunety ręczne (zawieszane na szyi) o małej – cztero-, sześciokrotnej mocy powiększającej.
Kiedy ostrość widzenia wynosi 0,1 i mniej, mamy do czynienia ze znacznym osłabieniem widzenia. Kiedyś takie osoby uczone były brajla i uważane za osoby praktycznie niewidome.
Ta grupa pacjentów szczególnie znajduje radość z rozwoju technik optycznych i coraz nowych możliwości w tej dziedzinie – to dla nich prawdziwa rewolucja.
Możliwości powiększenia do bliży są od 3 do 30 razy – przy zastosowaniu „zwykłych” lup, okularów lupowych czy też z systemów optycznych: okularów lornetowych z nasadką do bliży (do czytania jednoocznego), lunetka i nasadka do czytania czy lunetka ze skróconą ogniskową do średniego dystansu, np. do pracy przy komputerze.
Duże moce powiększające wymagają czytania z bardzo bliska i tak lupa 3x będzie odległa od tekstu około 8 centymetrów. Natomiast 20-krotna już tylko 13 milimetrów (1,3 cm) do 2 centymetrów. Z tym związana jest trudność z odpowiednim oświetleniem tekstu. Temu również można zapobiec, stosując lupy ręczne z podświetleniem czy chociażby dodatkowe oświetlenie.
Do dali ta grupa niepełnosprawnych również znajdzie odpowiednie oprzyrządowanie. Wymienić należy chociażby okulary lornetowe, lunetowe czy pojedyncze, przenośne lunetki ręczne, które mogą przybliżać oglądane obiekty średnio od 4 do 10 razy.
Przy rozpatrywaniu grupy osób z widzeniem poniżej 0,03 musimy pamiętać, że pomoce optyczne stanowią dla nich jedynie część programu rehabilitacji, który powinien zawierać również orientację przestrzenną i poruszanie się oraz czynności dnia codziennego. Dla tej grupy pacjentów (pomiędzy 0,03 – 0,008) przydatne będą pomoce optyczne o dużych mocach, tak do bliży jak i do dali. Ci pacjenci będą wymagali dłuższej i, jak wcześniej wspomniałam, wielokierunkowej rehabilitacji.
Jak wskazuje wieloletnie doświadczenie, ta grupa pacjentów często wymaga najpierw rehabilitacji z zakresu czynności dnia codziennego oraz orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się.
Tego typu rehabilitację mogą uzyskać w ramach turnusów rehabilitacyjnych czy też w ramach indywidualnych zajęć; bywa też, że wskazane jest jedno i drugie.
Przyszłość niewątpliwie związana będzie z coraz sprawniejszymi, wszechstronnymi i funkcjonalnymi pomocami elektronicznymi. Powiększalniki TV, powiększalniki komputerowe, lupy elektroniczne – są na rynku polskim znane. Lupa wideo za pomocą kamery – wyświetla obraz powiększony na swoim ekranie. Czytanie jest możliwe z wygodnej, czasami kilkunastocentymetrowej odległości. Możliwe jest regulowanie powiększenia, kontrastu, zatrzymanie/zamrożenie obrazu dalekiego i swobodne odczytanie z bliska, np. rozkładu jazdy.
Najczęściej zgłaszane problemy przez osoby słabowidzące i sposoby ich rozwiązania
Czytanie (druk książkowy, gazetowy, ulotki do leków) – zalecenia:
odpowiednie oświetlenie, podstawka do książek o zmiennym nachyleniu, deska z klipsem stabilizująca tekst;
okulary pryzmatyczne, okulary lupowe, lupy na podstawce, z klipsem, ręczne, podświetlane;
okulary lornetowe dobrane indywidualnie z korekcją własną oraz nasadką do czytania jednoocznego;
lunetki ze skróconą ogniskową czy nasadką do czytania;
powiększalniki TV, komputerowe, lupy elektroniczne;
książki w wersji elektronicznej, nagrane.
Pisanie (wypełnianie druków, listy, notatki) – zalecenia:
odpowiednie oświetlenie, podstawka o zmiennym nachyleniu;
pisak z grubą końcówką i drukowane litery;
okulary pryzmatyczne, okulary lupowe, lupy z klipsem, ręczne o małym powiększeniu(szerokie pole widzenia), lupy na podstawce;
okulary lornetowe do bliży;
okulary lornetowe z nasadką do bliży (widzenie jednooczne);
lunetki ze skróconą ogniskową, zamontowane w specjalne oprawki;
powiększalniki TV, lupy elektroniczne;
typoskopy – ramki do podpisu;
odpowiednio przygotowane szablony (do konkretnych druków);
papier z pogrubionym liniałem.
Samodzielne poruszanie się – zalecenia:
w wielu wypadkach wskazane korzystanie z białej laski;
monoculary (lokalizowanie obiektów, odczytywanie rozkładów jazdy, numerów autobusów);
okulary z filtrem podwyższające kontrast, ochronne przed światłowstrętem, olśnieniem;
wcześniejsze zapoznanie się z trasą (w domu praca z mapą, planem miasta: lupa, luneta z nasadką do bliży, powiększalnik TV).
Wykonywanie drobnych czynności gospodarczych (nalewanie, krojenie, szycie, obieranie warzyw) – zalecenia:
okulary pryzmatyczne,
lupy ręczne z dużym polem widzenia,
lupy podwieszane, na statywie (obie ręce wolne),
pomoce nieoptyczne (np. nawlekacze, czujniki do cieczy itd.).
Oglądanie TV – zalecenia:
okulary lornetowe do dali,
monoculary.
Wszystkich poszukujących pomocy optycznych, specjalistycznych rozwiązań – zapraszam do Poradni (konieczne skierowanie i wcześniejsza rezerwacja terminu wizyty). Służymy też poradą psychologiczną, z zakresu orientacji przestrzennej i doboru białej laski, czynności dnia codziennego i oczywiście poradą okulistyczną. Można w naszej Poradni też zaopatrzyć się w ramach NFZ w pomoce optyczne i białą laskę.
Grażyna Machura, rehabilitant wzroku
Błąd: Nie znaleziono pliku licznika!Szukano w Link do folderu liczników
Artykuł publikowany w ramach projektu „TYFLOSERWIS 2016 - INTERNETOWY SERWIS INFORMACYJNO-PORADNICZY", dofinansowany ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Dodano: 14-06-2016 13:30:33
